Koper Inhawd Eigesjappe | Verbindinge | Legeringe | Touwpassinge | Navigatiemenu
Gesjreve in 't MestreechsMetaal
sjemischhaafedelgrópzèlvergoudCypruszoerstofkoperoxidesiezerhaafwierdetijeoxideskoper(I)oxiedkoper(II)oxiedwaterstofkoper(II)hydroxiedsulfaotekopervitrioolcarbonaotechlorideskoper(II)chloridebroonstinMessingzinkgoudaluminiumKopernikkelnikkelcadmiumchroomloedzèlveralliagesgoudlegeringeroed goudiezerkopertiedkoperdraodelektriciteitkabeleelektromagneteBliksemaofleierseradeVrijheidsbildNew Yorkkopere bloosinsturminte
Koper
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Koper Cuprum | |
| Symbool | Cu |
| Indeiling | euverganksmetaal |
| Elementnómmer | 29 |
| Natuurleke isotope | 63, 65 |
| Kunsmaoteg isotope | 52-62, 64, 66-80 |
Atoomgewiech standaardisotoop | 63,5463 |
| Smeltpunt | 1357,77 K, 1084,62 °C |
| Kookpunt | 2835 K, 2562 °C |
Koper is e sjemisch elemint. 't Is e haafedel euverganksmetaol, in dezelfde gróp es zèlver en goud. De naom is aofkumsteg vaan aes cyprum, "erts vaan Cyprus".
Inhawd
1 Eigesjappe
2 Verbindinge
3 Legeringe
4 Touwpassinge
Eigesjappe |
Koper
Koper heet 'n kinmerkende roej kleur, woemèt 't ziech vaan de meiste ander metaole oondersjeit. Koper bint ziech oonder kamertemperatuur in vochtege umgeving gemekelek mèt zoerstof, 't complex vaan koperoxides wat zoe oontsteit is greun vaan kleur. Anders es iezer ros koper neet door, zoetot 't oxied, dèks kopergreun geneump, es e besjèrmläögske deent. Koper is hendeg geleiend; 't eineg bekind elemint wat beter geleit is zèlver. Um dees kwaliteit weurt 't ouch hiel väöl touwgepas (zuug oonder). Koper kump in twie natuurleke isotope veur, 63Cu en 65Cu, die in 'n verhajding vaan oongeveer 2:1 veurkoume. Daoneve gief 't nog hiel väöl ander, kunsmaotege isotope, die allemaol hoeg radioactief en instabiel zien (de meiste höbbe haafwierdetije vaan e paar minute of minder).
Koper kump in de groond wel gedege veur, es mineraol, meh besteit veural in versjèllende verbindinge.
Verbindinge |
Koper kint twie oxides, koper(I)oxied (CuO, zwart) en koper(II)oxied (Cu2O, roed). Mèt waterstof weurt 't oxied koper(II)hydroxied (Cu(OH)2, blaw) gevörmp. Ouch sulfaote (wie kopervitriool, CuSO4(H2O)5), carbonaote en chlorides (wie koper(II)chloride, CuCl2(H2O)2) koume väöl veur. Väöl vaan die verbindinge zien hoeggifteg.
Legeringe |
Koper is vaan väöl legeringe 't hoofbestaand of 'ne belangrieke component. De ajdste daovaan is broons, koper mèt te hoegste 10% tin touwgevoog. Dit maak 't koper sterker en de kleur geler. Messing, ouch dèks geel koper geneump, is 'n alliaasj vaan koper en zink. 't Zinkgehalte kin variëre vaan 5 tot 35 percint. Messing, wat bij benaodering de kleur vaan goud heet, weurt väöl es 'n soort goud-surrogaot gebruuk. Um 't te versterke voog me wel ins aluminium touw. Kopernikkel is natuurlek 'n alliaasj vaan koper en nikkel (10 tot 30 percint of mie), mèt 'n zèlverkleur. Soms weure nog ander metaole touwgevoog um 't koper te versterke, wie cadmium, chroom of loed.
Koper zit gewoenlik ouch in zèlveralliages, um 't te versterke, en soms in goudlegeringe, wat 't goud 'n oranje kleur gief (roed goud).
Touwpassinge |
Koper is ein vaan de ajds bekinde metaole, bei de meiste volker is 't al langer bekind es iezer. Väöl besjavinge höbbe 'ne kopertied gekind; die in eus streike evels neet: hei lierde me koper kinne in de vörm vaan broons.
Allewijl kint koper e groet aontal touwpassinge, die veural gebruuk make vaan zien groete pletbaarheid en gooj geleiing. Me vint 't väöl in hoes, es koperdraod, 't binneste vaan elektriciteitkabele. Ouch vaan elektromagnete is 't e belangriek bestanddeil. 'ne Bliksemaofleier is gemaak vaan 'ne koperen draod dee laanks e gebouw aoflöp. Es de bliksem 't koper eine kier getróffe heet zal de res vaan 't gebouw door zien väöl slechtere geleiing neet of aamper weure aongetas. Decoratief weurt 't väöl gebruuk in serade en sóms in standbilde ('t Vrijheidsbild in New York bevat 90 tón koper). Bij muntgeld weurt 't dèks veur lieger muntwierdes gebruuk. In kopere bloosinsturminte vint me 't trök es messing.
Categorieë:
- Gesjreve in 't Mestreechs
- Metaal
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.028","walltime":"0.041","ppvisitednodes":"value":60,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":240,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":20,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":2,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":0,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 4.213 1 Sjabloon:Dialek","100.00% 4.213 1 -total"],"cachereport":"origin":"mw1246","timestamp":"20190322154629","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"Koper","url":"https://li.wikipedia.org/wiki/Koper","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q753","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q753","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2006-04-05T16:00:12Z","dateModified":"2015-03-24T20:50:49Z"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":147,"wgHostname":"mw1268"););
