زن محتویات ریشه‌شناسی آغاز بزرگسالی جایگاه اجتماعی زنان جستارهای وابسته منابع منوی ناوبریلغت‌نامهٔ دهخداوو
زنانمؤنث
انسانمادهدخترحقوق زنانبارداریازدواجدوشیزهفرزندمادرزبان پهلویانگلیسی باستانزبان سوربی پایینیŽonaسیارهٔ ناهیدآینهٔیونی‌کدمسمادهآناهیتاپارسی میانهتخت جمشیدایزدبانویانگلیسیبلوغ جنسیمسیحیتجشن تکلیفیهودیتبر میتسوا و بت میتسواکویینسسزرتشتیتخت جمشیدبردهژان استوبهپاندورازئوسپزشکیفلسفهریاضیاتتئانومکتب فیثاغوریاسپارت‌هانیزهاسبرده:فعالان حقوق زنان اهل پاکستانرده:فمینیست‌ها بر پایه ملیت
زن
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
 چپ به راست از بالا: بلقیس • ونوس • ژان دارک • اوا پرون • ماری کوری • ایندیرا گاندی • ونوس ویلندورف • وانگاری ماآتای • مادر ترزا • گریس هاپر • گیشا • یک کشاورز اهل تبت • مریلین مونرو • اپرا وینفری • آنگ سان سو چی • جوزفین بیکر • ایزیس • لاورن کاکس • الیزابت یکم • یک مادر اهل پرو |
نگارهٔ سنتی از زن ایرانی در هشت‌بهشت، اصفهان، سدهٔ ۱۷ میلادی
نماد سیارهٔ ناهید و ونوس خدای رومی، همچنین این علامت به عنوان نمادی برای «زن» به کار می‌رود.
به انسان ماده زن گفته می‌شود. واژهٔ دختر بیشتر برای افراد جوان یا نابالغ به کار برده می‌شود و در برابر آن، واژه زن یا بانو (نام ارجمندانه تر) برای افراد بالغ استفاده می‌شود. واژه‌های دیگری چون «خانم»، و در کاربرد قدیمی تر «خاتون» در زبان فارسی برای اشاره به زن کاربرد دارد که از این میان واژه «خانم» بسامد بیشتری داشته و ارجمندانه است. در فرهنگ و ادب فارسی برای محترمانه خطاب کردن، از واژه سرکار خانم نیز استفاده می‌شود. در واقع واژهٔ زن یک نام همگانی برای اشاره به انسان ماده است مانند «حقوق زنان».
به‌طور معمول یک زن بالغ، توانایی بارداری و زادن دارد. زن جوان ازدواج نکرده را دوشیزه و زن ازدواج کرده را زن متأهل یا بانو می‌خوانند. به زنی که دارای فرزند شده‌است، مادر گفته می‌شود.
محتویات
۱ ریشه‌شناسی
۲ آغاز بزرگسالی
۳ جایگاه اجتماعی زنان
۳.۱ در ایران
۳.۲ در یونان باستان
۳.۳ در روم باستان
۴ جستارهای وابسته
۵ منابع
ریشه‌شناسی
واژهٔ زن در زبان پهلوی ژن، در اوستا و هندی باستان جنی[۱] و در انگلیسی باستان wifman به معنی «انسان ماده» بوده‌است (در برابر werman به معنی انسان نر) در آن دوران Man و mann معنی خنثی داشت و فقط نوع انسان را می‌خواند. همچنین در زبان سوربی پایینی ژونا (Žona) و در زبان‌های بوسنیایی، چکی و کرواتی ژنا (Žena) و در زبان کردی ژن گفته می‌شود
نمادی که برای سیارهٔ ناهید (ونوس در نام غربی) در نظر گرفته شده همان نماد جنسیت زن است و آن نیز شکلی نمادین از آینهٔ در دست ونوس خدای روم باستان است. این نماد از یک دایره و یک (صلیب) کوچک در زیر آن ساخته شده‌است. در یونی‌کد هم این نماد پذیرفته شده‌است. همچنین نماد ونوس نماد زنانگی و رفتار زنانه نیز است. در شیمی دوران باستان عنصر مس نیز همین نماد را داشت. در آن زمان دایرهٔ بالای نماد نماد روح و بعلاوهٔ زیر آن نماد ماده در فیزیک بود.
در تاریخ گذشتهٔ ایران و در دوران کشاورزی زن از نقش و اهمیتی بالا برخوردار بود و نامگذاری روستا و شهر با نام زن گره خورده بود. «نام‌های جغرافیایی که درآن‌ها به گونه‌ای واژه‌های زیر آمده‌است شناسهٔ ایزدبانوی آب‌های روان آناهیتا و نقش آمیختگی زن با عناصر آب و خاک می‌باشد:
- دختر، دور، دوور، دِدِه، دادا، دَت، دُت
- زن، پیرزن، پیربانو، بان، خاتون، بی بی، دای، دایه، مام، ماما
- ننه، نانا، نای و ناهی، نه، نی
- کیجا، قز، لاکوها، کله
- ۵. آب و او، اند و هند و کَنگ و خور و رود …»[۲]
- ریشه‌شناسی واژه‌های هم‌ارز زن در زبان فارسی
واژه «بانو»، در کتیبه‌های ساسانی و ادبیات زردشتی پارسی میانه، در لقب برخی از ایزد زنان هند و ایرانی و همراه نام همسران شاهان، امیران و بزرگان دربار دیده می‌شود. در ادبیات پارسی، به ویژه در دیوان‌هایی مانند شاهنامه، ویس و رامین و خسرو و شیرین، به معنی زن بزرگ و همسر شاه کاربرد فراوان دارد. قدیمی‌ترین کاربرد این عنوان در یکی از سنگ نوشته‌های تخت جمشید به خط عیلامی به صورت ba-nu-ka (شاید با گفتار بانوکا در سنگ نوشته شماره ۱۷۰۸) است که عنوان ملکه آتوسا (Hutaosa، هوتس) دختر کورش، همسر داریوش و مادر خشایارشا بوده‌است. در پارسی میانه و پارتی به فرم «بانوگ» دیده می‌شود. چندین بار در «کتیبه شاپور اول در کعبه زردشت»، در عنوان زنان دربار و به عنوان لقب ناهید، ایزدبانوی نگهبان آب، آمده‌است.[۳]
واژه «خانم» نیز که امروزه در زبان فارسی کاربرد پربسامدی دارد دیدگاه‌های گوناگونی را پیرامون ریشه‌شناسی خود شکل داده‌است. از ریشه ترکی و مغولی گرفته تا ریشه سغدی و فارسی میانه در این زمینه دیدگاه وجود دارد. با این همه در لغت‌نامه دهخدا و فرهنگ معین و عمید ریشه آن ترکی یاد شده‌است.
واژه «خاتون» که کاربرد قدیمی تری دارد نیز یکی دیگر از واژه‌های هم‌ارز است که در گذشته برای اشاره ارجمندانه به زنان به کار می‌رفته‌است. در منابع مانند دهخدا و معین ریشه آن ترکی یاد شده هرچند عمید ریشه مغولی را نیز برای آن ذکر کرده‌است.
آغاز بزرگسالی
- آگاهی بیشتر در: دختر، مادر، همسر، بیوه و باکرگی
زنانگی (به انگلیسی: Womanhood) دوره‌ای است که یک دختر (انسان مؤنث) دوران کودکی و نوجوانی را پشت سر می‌گذارد معمولاً دختری که پا به ۱۸ سالگی می‌گذارد جوان دانسته می‌شود. بلوغ جنسی معمولاً از سن ۱۰ سالگی آغاز می‌شود و در ادامهٔ آن در ۱۲، ۱۳ سالگی نخستین عادت ماهانه روی می‌دهد. در برخی شاخه‌های مسیحیت و در دین‌های اسلام[نیازمند منبع] و یهود برای دختران جشن تکلیف می‌گیرند. این آیین در یهودیت، بر میتسوا و بت میتسوا نام دارد. حتی اگر قرار نباشد این آیین به‌طور ویژه برگزار شود ممکن است جشن تولد یک سال میان ۱۲ تا ۲۱ سالگی را با لباس‌های ویژه به صورت ویژه جشن بگیرند. مانند کویینسس در آمریکای لاتین.
جایگاه اجتماعی زنان
اثر به جای مانده از زن عیلامی به همراه خدمت کارش که در پشتش ایستاده، این اثر در شوش پیدا شده و هم‌اکنون در موزهٔ لوور است.
در ایران
آیین زرتشتی، آشکارا برابری میان زن و مرد را آگاهی می‌دهد. منابع بسیار کم و اندکی دربارهٔ وضعیت زنان در دوران باستان به جای مانده‌است اما آنچه از گل نوشته‌های تخت جمشید بدست آمده نشان می‌دهد که زنان مانند مردان در اجتماع حضور داشته‌اند، کار می‌کردند. در دوران ساسانیان، دو پادشاه زن، فرمانروایی کرده‌اند.
در یونان باستان
تندیس برنزی یک زن در حال دویدن، نیمهٔ دوم سدهٔ پنجم پیش از میلاد، موزهٔ لوور
در آن دوران زنان اجازهٔ یادگیری هنرهای رزمی را نداشتند در نتیجه نمی‌توانند در دفاع از شهر نقشی داشته باشند. همچنین دختران در نزد مردم نسبت به پسران بسیار غیرمفید دانسته می‌شدند برای همین بیشتر دیده می‌شد که خانواده‌ها فرزندان دختر خود را بر سر راه بگذراند و آن‌ها را در طبیعت رها کنند یا حتی به عنوان برده بفروشند که البته این کار در مورد پسران بسیار کمتر دیده می‌شد. ژان استوبه (سدهٔ پنجم) در مجموعهٔ خود دربارهٔ یونان باستان گفته‌است که دستور کار جا افتاده در ذهن مردم چنین بود: «اگر پسردار شدیم، همیشه آن را بزرگ می‌کنیم و نگه می‌داریم، حتی اگر ندار (فقیر) باشیم، ولی دختر، آن را بر سر راه می‌گذاریم، حتی اگر دارا (ثروتمند) باشیم»[۴]
اگر هم فرزند دختری نگه داشته می‌شد و بر سر راه گذاشته نمی‌شد، باز همچنان از بهداشت و توجه کمتری برخوردار بود.
حس بیزاری و نفرتی که در آن دوران نسبت به زنان وجود داشت باعث شده بود که آن‌ها اجازهٔ ورود در کارهای فکری در جامعه را نداشته باشند. سمونید آمورگُس (Sémonide d'Amorgos) در جای دیگر در اشاره به آفرینش پاندورا به دستور زئوس می‌گوید: «این زئوس بود که بدترین چیز ممکن را آفرید: زنان!»
با وجود تمام این محدودیت‌ها استثناهایی در پزشکی، فلسفه و ریاضیات (مکتب فیثاغورسی) وجود داشت. برای نمونه می‌توان از تئانو فیلسوف و ریاضی‌دان یونانی پیرو مکتب فیثاغوری که در سدهٔ ششم پیش از میلاد زندگی می‌کرد، نام برد.
گور حفره‌ای دو زن در دوره میان سنگی
در میان اسپارت‌ها شرایط جور دیگری بود، در این سرزمین اگر نگوییم زنان با مردان برابر بودند دست کم می‌توان با اطمینان به نقش‌های درخور توجه آن‌ها در جامعه اشاره کرد. در آنجا زنان از آموزش بهره‌مند می‌شدند و می‌توانستند موسیقی، رقص، آمادگی جسمانی، ورزش‌های پا و مهارت‌های نظامی مانند پرتاب نیزه، پرتاب دیسک و… را فرابگیرند. در آن سرزمین دیده شدن زنان سوار بر اسب یا در حال یادگیری فنون نظامی بسیار معمول و پذیرفته شده بود (نگاه کنید به آموزش‌های اسپارتیان).
اسپارتیان بر این باور بودند که تنها زنان محکم و نیرومند می‌توانند فرزندانی نیرومند در آینده داشته باشند. این باور بدنهٔ جامعهٔ اسپارتیان بود.
در روم باستان
در آن دوران در روم باستان نقش زنان در جامعه با توجه و نسبت به مردان تعیین می‌شد و می‌توان آن‌ها را به سه دسته تقسیم کرد:[۵]
- دختر جوان یا puella, virgo:
- همسر یک مرد یا uxor, conjux:
- مادر یک خانواده یا matrona, materfamilias:
جستارهای وابسته
 | مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به زن در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
 | معنای واژهٔ «زن» را در ویکی‌واژه ببینید. |
 | در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ زن موجود است. |
- دختر
- مرد
- جنس
- جنسیت
- نماد ونوس ♀
- ریخت تن زن
- امنیت اجتماعی زنان
منابع
↑ لغت‌نامهٔ دهخدا
↑ رضا طاهری، آناهیتا و ایزدبانوان دیگر در اسطوره‌ها و باورهای ایرانیان، نشر فروهر، ص ۱۰۸
↑ دانشنامه جهان اسلام، ب ۲، تهران، ۱۳۷۵
↑ Cité entre autres par Pierre Brulé, La Fille d'Athènes, p. 370, Presses Universitaires de Franche-Comté, 1987.
↑ نگاه کنید به que sais-je ? از Michel Villey, Le droit romain, puf
فمینیسم | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| تاریخ فمینیسم |
| ||||||
| جنبشها و ایدههای فمینیسمی |
| ||||||
| مفاهیم |
| ||||||
| ایدهها |
| ||||||
| رده:حقوق زنان بر پایه کشور |
رده:فعالان حقوق زنان اهل پاکستان
| ||||||
|
رده:فمینیست‌ها بر پایه ملیت | ||||||
| |||||||
در «ویکیپروژهٔ فمینیسم» همکاری کنید
زنان در ایران | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| تاریخ زنان |
| ||||||||||||
| خواستها | حقوق زنان • برابری جنسیتی (فمینیسم و برابرخواهی) • کمپین قانون بیسنگسار • زنان و رسانهen • فمینیسم در فرهنگen • جنبش فمینیسمیen • خشونت جنسی • زن ستیزی • خشونت علیه زنان • تبعیض جنسی • برابری جنسیتی • پرهیز از خشونت • جنگ و زنانen • سقط جنین • ورزش زنان در ایران (دوچرخهسواری و زنانen • سلامت زنانen • حضور زنان در ورزشگاههای ایران • ورزش زنان) • حق رأی زنان در ایران • زنان و برابریخواهی • | ||||||||||||
| جنبشهای زنان در ایران | فمینیسم جهانسومی • جنبش اجتماعی • جنبش زنان ایران • کمپین قانون بیسنگسار • کمپین یک میلیون امضاء • جنبش زنان در افغانستان • جنبش زنان در خاورمیانه • روز بینالمللی مبارزه با خشونت علیه زنان • قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱ • قانون حمایت از خانواده • انجمن حریت نسوان • جمعیت پیک سعادت نسوان • جمعیت نسوان وطنخواه • سازمان زنان ایران • مطالعات زنان • تشکلهای زنان در انقلاب مشروطیت • حقوق زنان در ایران • بیداری ما • حق رأی زنان در ایران • فمینیسم اسلامی • کنگره نسوان شرق • جایزه شعر زنان ایران • جنبش حقوق زنان در ایران (کتاب) • آزادی یواشکی زنان در ایران • زنان نقال ایران • زنان جوان برای تغییر | ||||||||||||
| ایدهها و اثرها |
| ||||||||||||
| آسیبها |
| ||||||||||||
|
| ||||||||||||
| |||||||||||||
ردهها:
- زنان
- مؤنث
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.308","walltime":"0.424","ppvisitednodes":"value":1697,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":117624,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":1024,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":13,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":5,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":1624,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 267.418 1 -total"," 25.28% 67.595 4 الگو:Navbox"," 17.82% 47.644 1 الگو:فمینیزم"," 17.51% 46.825 3 الگو:گرداننده_رده"," 13.27% 35.486 1 الگو:مدرک"," 12.50% 33.433 1 الگو:دیگر_کاربردها"," 12.01% 32.110 1 الگو:به_انگلیسی"," 11.65% 31.146 1 الگو:ثابت"," 11.32% 30.273 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 10.60% 28.344 1 الگو:Lang"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.073","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":2781018,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1345","timestamp":"20190403061341","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":133,"wgHostname":"mw1254"););
