داریوش یکم محتویات نام سالشمار پادشاهی تا مرگ منابع برای تاریخ‌نگاری زندگانی داریوش چهار کار بزرگ داریوش که از نظر تمام مورخین دارای ارزش بسیار است بر تخت نشستن داریوش از دید پژوهشگران شورش در استان‌ها تشکیلات داریوش سیاست دینی لشکرکشی‌های داریوش بزرگ میراث تبار و خانواده آرامگاه داریوش سیارک داریوش ۷۲۱۰ نگارخانه جستارهای وابسته پانویس منابع پیوند به بیرون منوی ناوبری«DARIUS iii. Darius I the Great»CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1«bardiya-son-of-cyrus»«Smithsonian National Postal Museum»“DARIUS iii. Darius I the Great”“DARIUS i. The Name”“IMMORTALS”داریوش بزرگووو
داریوش یکمافراد جنگ ایران و یوناناهالی ایران در سده ۵ (پیش از میلاد)اهالی ایران در سده ۶ (پیش از میلاد)پادشاهان شاهنشاهی ایرانحاکمان سده ۵ (پیش از میلاد)داریوش بزرگدرگذشتگان دهه ۴۸۰ (پیش از میلاد)دودمان بیست و هفتم مصرذوالقرنینزادگان سده ششم (پیش از میلاد)شاهان ایرانشاهان هخامنشیعزرا-نحمیافرعون‌های دودمان هخامنشی در مصرفرمانروایان سده ۶ (پیش از میلاد) در کتاب‌های مقدسکتاب دانیالکوروش بزرگنام‌برده‌ها بدست هرودوت
پارسی باستانویشتاسپآتوساکوروش بزرگهخامنشی۵۲۲پارسیگئوماتمغپارسهدریای سرخرود نیلدریای مدیترانهنقش رستممرودشتشیرازکوروش بزرگکمبوجیهآسیای کوچکزبان لاتینزبان یونانیپارسی باستانزبان عیلامیزبان اکدیزبان آرامیزبان پارسی باستانفارسی نوهرودوتگزنفونکتزیاسبردیاکمبوجیهکتزیاسمغمغمغبردیایونانگئوماتکوروشگئوماتآلبرت اومستدکمبوجیهگئوماتبردیای دروغینهرودوتکتزیاسبردیاعیلاممادهووخشترهپارسبردیابابلارمنستانمادکردستانرخجمروکتیبه بیستونگرگانپارتگرگانویشتاسپریاهورامزداکتیبه بیستونکمبوجیهفرورتیشسلوکیهساسانیانعیلامیزبان عیلامیهخامنشیهایونانیهاساتراپنقش رستمراه شاهیساردلیدیشوش (شهر باستانی)بابلمصرنیروی نظامیپلوتارکشاماتکانال سوئزهیروگلیف مصریسه سنگ‌نوشتهکانال سوئزاهورامزدااسکولاکس کاریاییگندارهافغانستانسنداقیانوس هندخلیج فارسخرمشهرشبه جزیره عربستانسوئزمصردریای سرخرود نیلهرودتآب آشامیدنیکاریزشوشدریای مدیترانهقاهرهدریاچهٔ بزرگ تلخایرانتاریخ باستاناروپاسکه دریکتاریخ جهانلیدیهتاریخ ایرانسنگ‌نوشته بیستونگئوماتمغکمبوجیهآمونشوشیهودیانبخت النصرداریوش بزرگ در کتاب مقدس عهد عتیقمادپارسدانیالاسترافلاطونمدیترانهپنجابسندبیستونسکاهایهرودوتمرزهای ایرانیونانکاپادوکیهشبه جزیره کریمهاوکراینکتزیاسبالکانشوشبسفرتراکیهبلغارستانگت‌هابیسارابیامگابیزدریای آدریاتیکآرتافرنسلودیاساموسپادشاهی بسفورآتناسپارتپ.مساردلیدیهساردقبرسهلسپونتکاریاموسیاکیوستروآپ.ممیلتوسجنگ لادهمردونیهتراکیهتسالیخشایارشاپ.مساموسناکسوسدلوسارتریانبرد ماراتونپلاتهویشتاسپآرشامهخامنشیآرتانوسآرتافرنسارتانتخت جمشیدهرودوتگبریاسرته‌بامهآرتوبازانآریابیگنهآریامنشکوروش بزرگآتوساکمبوجیه دومخشایارشاهخامنشویشتاسپماسیشتهمانداناکوروش بزرگآرتیستونآرشامگئوبروهارته زوستربردیاپارمیسآریامردفیدیماهوتنکمبوجیه دومخشایارشاآمستریسارتانفراتاگونابروکومسهیپرانتآتوساخشایارشافرهکوروش بزرگآرتوبازانکوه رحمتنقش رستممرودشتشیرازداریوش ۷۲۱۰کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوشسکاهاخانه زینت الملوکشیرازبیستونبیستون
داریوش یکم
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
داریوش بزرگ       | |
|---|---|
شاهنشاه، شاه بزرگ، شاه پارس شاه بابل فرعون مصر | |
 | |
| دوران | ۵۲۲–۴۸۶ پیش از میلاد (۳۶ سال) |
| زادروز | ۵۴۹ پیش از میلاد |
| درگذشت | ۴۸۶ پیش از میلاد |
| آرامگاه | کوه رحمت، نقش رستم |
| پیش از | خشایارشا |
| پس از | گئومات بردیا |
| همسران | آتوسا آرتیستون فراتاگون پارمیس فیدیما رته‌بامه (دختر گبریاس) |
| دودمان | هخامنشیان |
| پدر | ویشتاسپ |
| مادر | روزگونه |
| فرزندان | ارته‌برزن آریابیگنه آریامنش خشایارشا ویشتاسپ هخامنش ماسیشته گئوبروه آرشام ابروکومس هیپرانت آریامرد ارته‌زوستر ماندانا پاندوساشا |
| دین | مزدیسنا |
داریوش یکم (به پارسی باستان: )، ناموَر به داریوش بزرگ،[۱] پسر ویشتاسپ، همسر آتوسا و داماد کوروش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی بود.
وی در سال ۵۲۲ پیش از میلاد، با کمک چندی از بزرگان هفت خانوادهٔ اشرافی پارسی با کشتن گئومات مغ بر تخت نشست. پس از آن به فرونشاندن شورشهای درون‌مرزی پرداخت. فرمانروایی شاهنشاهی را استحکام بخشید و سرزمین‌هایی چند به شاهنشاهی افزود. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود.
از دیگر کارهای او حفر راه آبی بود که دریای سرخ را به رود نیل و از آن سو به دریای مدیترانه پیوند می‌داد. آرامگاه او در دل کوه رحمت در جایی به نام نقش رستم در مرودشت فارس (نزدیک شیراز) است. پس از جهانگیری کوروش بزرگ و کمبوجیه سراسر آسیا (آسیای کوچک) جزو قلمرو او محسوب می‌گردید.
محتویات
۱ نام
۲ سالشمار پادشاهی تا مرگ
۳ منابع برای تاریخ‌نگاری زندگانی داریوش
۴ چهار کار بزرگ داریوش که از نظر تمام مورخین دارای ارزش بسیار است
۵ بر تخت نشستن داریوش از دید پژوهشگران
۵.۱ نظریه بردیای دروغین
۵.۲ هفت هم قسم و کشتن مدعی تاج و تخت
۵.۳ نظریهٔ قتل بردیای واقعی به‌دست داریوش
۶ شورش در استان‌ها
۷ تشکیلات داریوش
۷.۱ تقسیم قلمرو شاهنشاهی به چندین شهربانی
۷.۲ ایجاد راه شاهی
۷.۳ ایجاد سپاه جاویدان
۷.۴ تنظیم مالیات‌ها
۷.۵ ارتباط دادن دریای مدیترانه و دریای سرخ
۷.۶ یکسان کردن واحد پول و واحد اندازه‌گیری
۷.۷ بازسازی نیایشگاه‌ها
۷.۸ تدوین قانون مصر
۷.۹ داریوش یکم در کتاب مقدس
۷.۱۰ داریوش و حمایت از اختر شناسی در بابل
۸ سیاست دینی
۹ لشکرکشی‌های داریوش بزرگ
۹.۱ پیوسته کردن سند و پنجاب
۹.۲ لشکرکشی به سرزمین سکاها
۹.۳ جنگ با یونان
۱۰ میراث
۱۱ تبار و خانواده
۱۲ آرامگاه داریوش
۱۳ سیارک داریوش ۷۲۱۰
۱۴ نگارخانه
۱۵ جستارهای وابسته
۱۶ پانویس
۱۷ منابع
۱۸ پیوند به بیرون
نام
دآریَ وَاوُش (D. ā. Ra. ya. va.u. Ša) که در کتیبه بیستون آمده نام داریوش سومین پادشاه سلسله هخامنشی است. این کلمه مرکب است از دو جزء «دآرَیَ» از ریشه «دارَ» یعنی داشتن و «واَ هـ اوُ» به معنی خوب که «هـ» طبق قاعده حذف شده و به اضافه «ش» علامت ضمیر مفرد مذکر در حالت فاعلی.[۲]
داریوش در زبان لاتین «دَرَیوس»، زبان یونانی «داریوس» و در پارسی باستان «دارَیَوَهوش» تلفظ می‌شود. شکل این نام در زبان عیلامی «داریامائویس»، در زبان اکدی «داریاموس» و در زبان آرامی «دِرایس» و «دِرایوس» است و احتمال می‌رود نام یونانی دیگرش «داریائوس» باشد. این نام در زبان پارسی باستان به‌معنای «استوار نگهدارِ نیکویی» می‌باشد.[۳]
داریوش که نام کامل آن «داریا وهومنه»(Darya- Vahumanah) بوده یعنی آن کس که پندار نیک را پشتیبانی می‌کند، کلمه زردشتی است و این اسم تقریباً منطبق می‌شود با یک عبارت از «گاثاها» (یسنا: 7-31).[۴]
این نام در تحریر بابلی کتیبه بیستون به صورت [داریاموش] آمده‌است:
من «داریاموش «(داریوش)، شاه، پسر «اوشْتاسْپَه» (ویشتاسپ)، «اَهَمَنیش» (هخامنشی)، شاه شاهان، پارسی، شاه «پَرسو» (پارس).
معادل نام داریوش در فارسی نو، دارا است. این نام، به ترتیب متحول گشته کلمات Dārāw از Dāryāw است که در نهایت از Dārayavau- فارسی باستان نشئت گرفته شده‌است. داراب، نام دو شاه خاندان اسطوره‌ای کیانی است.[۵]
سالشمار پادشاهی تا مرگ
تخت بران در کتاب ژ شاردن (آمستردام ۱۷۳۵)
سال‌ها پیش از میلاد است.
۵۲۱: مرگ کمبوجیه در راه بازگشت از مصر. فریبکاری و زورستانی تخت پادشاهی توسط گئومات مغ (بردیای دروغین) با طرح معرفی خود با نام بردیا فرزند کوروش بزرگ.[۶]
۵۲۱: داریوش یکم از خویشاوندان کوروش با یاری جمعی از نجیب‌زادگان پارسی، گئومات‌مغ را کشت و به پادشاهی رسید.[۶]
۵۱۹: سرکوب شورشهای سراسری در بسیاری از ساتراپی‌های ایران توسط داریوش.[۶]
۵۱۸: آغاز بنای تخت جمشید به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان در پارسه.[۶]
۵۱۴: حمله داریوش به سکاها در ناحیه شمال قفقاز و دریای سیاه.[۶]
۴۹۴: شورش ایونیان در آسیای صغیر علیه حکومت هخامنشی و به آتش کشیدن سارد.[۶]
۴۹۴: حمله داریوش به یونان با عنوان جنگ لاده و شکست یونانیان در نزدیکی جزیره لاده.[۶]
۴۹۰: جنگ ماراتن بین ایران و یونان در محلی به نام ماراتن در یونان کنونی و شکست ارتش هخامنشی. نخستین پیروزی یونان بر ایران در خشکی.[۶]
۴۸۶: داریوش در سن ۶۳ سالگی درگذشت.[۶] (برابر با سال مرگ گوتاما بودا)
۴۸۶: پس از مرگ داریوش، فرزندش خشایارشای یکم بر تخت سلطنت نشست.[۶]
منابع برای تاریخ‌نگاری زندگانی داریوش
چهار منبع اصلی برای زندگانی داریوش وجود دارد. اولی، کتیبه بیستون داریوش (DB) است. دومین سند، شامل بناهای یادبود و متون پرسپولیس، شوش و بابل و مصر است. منبع سوم روایت پررنگ و لعاب و با جزئیات هرودوت است. سند چهارم، گزارش‌های خلاصه نویسندگان کلاسیک و اشاراتی در عهدعتیق است.[۷]
چهار کار بزرگ داریوش که از نظر تمام مورخین دارای ارزش بسیار است
- تغییر خط ایرانیان و رواج دادن الفبای آسان فینیقی و تعمیم آموزش و پرورش به‌طوری‌که همه مردم دارای سواد خواندن و نوشتن شوند (سواد آموزی اجباری و البته رایگان بوده‌است)
- ترجمه کردن اوستا از زبان باختری به زبان فارسی دوره هخامنش (مزایای اینکار این بود که دسترسی همه به اوستا فراهم می‌شد و کتاب اوستا دیگر در انحصار موبدان نبود و آن‌ها دیگر نمی‌توانستند از کتاب اوستا تفسیر به رای کنند که البته همین کار داریوش باعث نارضایتی موبدان زردشتی شد)
- تغییر تقویم ایرانیان و تثبیت ایام تعطیل و اعیاد و سوگواری و فصول کشاورزی و آبیاری (سال به دوازده ما تقسیم می‌شد و شش ماه اول سی و یک روز و پنج ماه بعد سی روز و آخرین ماه بیست و نه روز و هر پنج سال یکبار آخرین ماه سال بیست و نه روز می‌شود که امروز می‌گویند سال کبیسه)
۴. وضع قوانین بر مبنای احتیاجات فوری و اجتماعی مردم و بوجود آوردن سازمان‌هایی برای اجرای آن‌ها (مثل سازمان نظام وظیفه، سازمان آب[۸]
بر تخت نشستن داریوش از دید پژوهشگران
نظریه بردیای دروغین
گزنفون و کتزیاس با هرودوت در موضوع کشته شدن بردیا به فرمان کمبوجیه هم داستان هستند.[۹]کتزیاس اسم این مغ را سپنت‌دات یعنی دادهٔ مقدسات نوشته‌است که به زبان امروزی اسفندیار می‌شود.[۱۰] گزنفون نوشته‌است این مغ با تسلطی که بر روی کمبوجیه داشت ذهن پادشاه را بر ضد برادرش مُشَوِب ساخت و پس از قتل بردیا خود به جای او ادعای پادشاهی کرد.[۱۱]
در روایات داریوش هیچ اشاره‌ای به شباهت مغ با شاهزادهٔ واقعی بردیا نشده‌است و این داستان باید از مبالغات شاعرانهٔ معمول مورخان قدیم یونان سرچشمه گرفته باشد.[۱۲] داریوش در سال ۵۲۲ پیش از میلاد گئومات (بردیای دروغین) را به قتل رساند.[۹][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
هفت هم قسم و کشتن مدعی تاج و تخت
هرودوت می‌گوید که[۱۸] هفت تن از اشراف و نجبای پارس به نامهای اتانس، آسپاتی نس، گبریاس(گوبریا)، اینتافرنس، مگابیزوس(مهابیز)، هیدارنس و داریوش پسر ویشتاسپ (ویستاسب) بعد از اینکه متوجه شدند همگان فریب خورده‌اند، درصدد قتل مغ‌ها برآمدند، کتیبهٔ بیستون هم این اسامی را تأیید می‌کند، و تنها یک اسم از آن هفت تا با گفتهٔ هرودوت مغایر است، یعنی «آسپاتینس»، توضیح این که داریوش در کتیبهٔ بیستون اسامی هفت نفر مزبور را چنین برمی‌شمارد:ویندفرنه، اوتانه، گئوبرووه، ویدرنه، بگابوخشه(بغابوخش)، آردومانیش(اردومنیش) (و البته خود داریوش، که در آن زمان والی پارس بوده و در آنجا حضور داشته‌است) مسلم است که در این مسئله، باید گفتهٔ خود داریوش را صحیح بدانیم.
در سال ۵۲۱ پیش از میلاد داریوش یکم از خویشاوندان کوروش با یاری جمعی از نجیب‌زادگان پارسی، گئومات را کشت و به پادشاهی رسید.[۶]
نظریهٔ قتل بردیای واقعی به‌دست داریوش
برخی از دانشمندان مدرن، برای نمونه آلبرت اومستد آشورشناس آمریکایی عقیده دارند مردی که بر کمبوجیه شورید بردیای واقعی و وارث حقیقی سلطنت بود که داریوش او را کشت، آنگاه او را گئومات نامید و داستان بردیای دروغین را اختراع کرد تا غصب سلطنت را موجه جلوه دهد. اومستد می‌نویسد، داریوش پس از پادشاهی در گزارش رسمی خود روی صخرهٔ بهستان، طوری وانمود و به جهان آگهی کرد که گویی وارث قانونی تاج و تخت است. هرودوت، کتزیاس و جانشینان یونانی آن‌ها آن را پذیرفتند ولی نشانه‌هایی هست که این داستان بسیار دور از حقیقت است.[۱۹]بردیا دختری بنام پارمیس داشت که داریوش وقتی شاه شد با پارمیس ازدواج کرد تا به جایگاه خود، وجاهت قانونی ببخشد.[۲۰]
شورش در استان‌ها
پس از پادشاهی داریوش، کلیه استان‌ها سر به شورش برداشتند که داریوش و یارانش طی ۱۹ نبرد، ۹ پادشاه را که با وی به منازعه برخاستند، سرکوب کرد. اولین طغیان در عیلام روی داد. در ماد هم یک مدعی که خود را از اخلاف هووخشتره می‌خواند، مدعی سلطنت ماد بود. در پارس یک مدعی دیگر خود را بردیا پسر کوروش خواند. این نکته که شورشیان همواره در یک زمان سربرنمی‌داشتند و هدف مشترک یا پیوند اتحادی هم با یکدیگر نداشتند، عامل عمده‌ای بود که داریوش را در دفع شورش‌ها یاری کرد. طغیان بابل نیز کمتر از دیگر طغیان‌ها، موجب دغدغهٔ خاطر داریوش نبود. تمام این اغتشاش‌ها که در ارمنستان، ماد، کردستان، رخج، و مرو روی داد، با خشونت سرکوب شد و داریوش خشونت را در این مواقع همچون وسیله‌ای تلقی می‌کرد که می‌توانست از توسعه و تکرار نظایر این حوادث، جلوگیری کند.[۲۱] در بند شانزدهم کتیبه بیستون دربارهٔ شورش پارت (خراسان) و گرگان چنین آمده‌است
پارت و گرگان بر من شوریدند و ویشتاسپ پدر من در پارت بود. پس از آن سپاه پارسی را از ری نزد ویشتاسپ فرستادم. وقتی که این سپاه به ویشتاسپ رسید، عازم جنگ دشمن شد. در محلی موسوم به ویش پااوزت در پارت با آنان جنگید. اهورامزدا مرا یاری کرد و به ارادهٔ او ویشتاسپ شورشیان را شکست داد. پس از آن مملکت مطیع من شد.[۲۲]
کتیبه بیستون که گزارش این جنگ‌های تمام نشدنی است، نشان می‌دهد که توانایی او در تأمین نظم و امنیت شاهنشاهی، به بهای چه اندازه رنج و سعی مستمر و بی‌انقطاع، به دست آمده‌است. ساتراپ‌هایی که کوروش بعد از فتح و ضبط ولایات در هر قلمرو تازه‌ای گماشته بود، اکثراً درین ایام، خود رأی شده بودند و سپاه و تجهیزات هم در اختیار داشتند. با مرگ کمبوجیه و قتل کسی که بسیاری از مردم ولایات او را پسر کوروش، شناخته بودند، تعدی این حکام استقلال‌جوی، به ناخرسندی مردم انجامیده‌بود و مردم استان‌ها، بهانه برای شورش بدست می‌آوردند. داریوش مردی جهاندیده بود و با ازدواج با دختر کوروش و با تعدادی از دختران خانواده‌های بزرگ پارسی او را در موقعیتی قرار داده‌بود که نجبای پارسی و مادی هر یک بخاطر خویشاوندی نسبی یا سببی خویش، نسبت به این پادشاه نوخاسته که در حمایت و تبعیت از وی، هم‌پیمان هم شده بودند، وفادار و حتی علاقه‌مند بمانند.[۲۱]
در تحریر بابلی کتیبه‌های بیستون دیده می‌شود، که داریوش پس از دستگیری فرورتیش، بینی و گوش و زبان وی را بریده و سپس او را به صلیب کشیده‌است.
همچنین داریوش پس از دستگیری Citrantakhma، علاوه بر بریدن بینی و گوش وی، چشمانش را نیز درآورده است.[۲۳]
تشکیلات داریوش
 |  | |
کاخ تچر، کاخ اختصاصی داریوش | ||
نقش‌برجستهٔ داریوش بزرگ در تخت جمشید.
بازگرداندن امنیت در تمام این نواحی شورش زده، طبعاً هم ضرورت ایجاد یک سازمان سامانمند اداری را به داریوش الهام کرد و هم وسایل و تجارب لازم را در اختیارش گذاشت.[۲۴] داریوش اهتمام فراوانی از خود برای ساماندهی تشکیلات داخلی کشور به خرج داد به‌طوری‌که نظام تشکیلاتی که وی بنیان نهاد، مدت‌ها بعد با اندک تغییری، توسط سایر حکومتها از جمله سلوکیه، ساسانیان و حتی اعراب دنبال گردید. داریوش فوق‌العاده مراقب بود که از طرف مأمورین دولتی تعدی به مردم نشود و با این مقصود همواره در ممالک ایران حرکت و از نزدیک به امور سرکشی می‌کرد. نجبا که از این مراقبت شاه دلخوش نبودند او را دوره‌گرد نامیدند ولیکن مورخین این سخریه را برای او بهترین تمجید می‌دانند.[۲۵] در زمان او یک دستگاه منظم اداری در کشور بوجود آمد که تمرکز امور را ممکن می‌ساخت و ظاهراً تا حدی نیز از نظام رایج در مصر که داریوش در جوانی و در ضمن اقامت سه سالهٔ خود در آنجا با آن آشنا شده بود، الهام می‌گرفت چون نجبا و اعیان پارسی و مادی که غالباً روحیهٔ نظامی داشتند، به کارهای دبیری تن درنمی‌دادند، این کار به دست اقوام تابع افتاد و اقوام عیلامی که درین امور سررشته را به دست گرفتند، زبان عیلامی را در قلمرو هخامنشیها زبان دیوانی و اداری کشور کردند.[۲۶] داریوش در طول ۳۶ سال پادشاهی خود، اقداماتی به شرح ذیل انجام داد.
تقسیم قلمرو شاهنشاهی به چندین شهربانی
داریوش سرزمین‌های ایران را به چند قسمت تقسیم نموده، برای هر کدام یک شهربان گماشت. «شهربان» را به زبان پارسی هخامنشی (خِشَتَرَپاون) می‌گفتند و یونانیها، ساتراپ. تعداد بخش‌ها را بین بیست تا بیست و شش بخش ذکر کرده‌اند ولیکن تعداد ولایات در کتیبهٔ نقش رستم به سی ولایت می‌رسد. برای این که کارها همه در دست یک نفر نباشد، دو نفر از مرکز مأمور می‌شدند که یکی به فرماندهی قشون محلی منصوب بود و دیگری به اسم سردبیر که کارهای کشوری را اداره می‌کرد. سردبیر در واقع بازرس مرکز در استان‌ها بود و مقصود از تأسیس این شغل این بود که مرکز بداند احکامی که به شهربانی‌ها صادر می‌شود اجرا می‌گردد یا نه. بازرسانی که از مرکز برای دیدن اوضاع ایالات مأمور می‌شدند، لقب چشم و گوش دولت را داشتند.[۲۷] درست است که این شهربان‌ها در حوزهٔ حکومت خویش مثل یک پادشاه دست نشانده، قدرت و شکوه داشتند اما در واقع تمام احوالشان تحت نظارت دقیق شاه و «چشم» و «گوش» او بود و این نکته کمتر به آن‌ها مجال می‌داد که ادعای استقلال یا فکر تجاوز از قانون پادشاه را در خاطر بگذرانند. این نظارت‌ها در عین حال هم دهقانان را از بهره‌کشی شهربان‌ها در امان نگه می‌داشت و هم به شهربان‌ها اجازه نمی‌داد تا با جمع‌آوری باج و مالیات‌های بی‌جا خزانهٔ خود را تقویت کنند و به فکر توسعهٔ قدرت خود بیفتند.[۲۸]
ایجاد راه شاهی
راه شاهی.
از جمله اقدامات داریوش در این زمینه می‌توان به ایجاد راه شاهی که سارد پایتخت سابق لیدی، را به شوش (شهر باستانی) پایتخت هخامنشیان وصل می‌کرد. یک راه دیگر نیز بابل را به مصر مربوط می‌کرد.
ایجاد سپاه جاویدان
برای اینکه نیروی نظامی بقدر کفایت و با سرعت به جاهای لازم برسد، داریوش لشکری ترتیب داده بود که موسوم به لشکر جاویدان بود، زیرا هیچگاه از تعداد آن‌ها نمی‌کاست و فوراً جاهای خالی را پر می‌کرد. تعداد این لشکر ده هزار نفر بود.[۲۹]
تنظیم مالیات‌ها
مورخین یونانی نوشته‌اند داریوش برای هر ایالتی مالیات نقدی و جنسی معین کرد. پلوتارک مورخ یونانی می‌نویسد «داریوش در صدد تحقیق برآمد تا معلوم نماید که مالیات تعیین شده، بر مردم گران است یا نه و چون جواب آمد که گران نیست و مردم می‌توانند بپردازند، باز مالیات‌ها را کم کرد تا تحمیلی بر مردم نشود.»
همچنین آمده‌است که در زمان داریوش مصر رفاهیت داشته ولیکن در سال‌های آخر سلطنت داریوش، در مصر بواسطهٔ مالیات‌های گزاف، زارعین مصری شورش کردند.[۲۷]
ارتباط دادن دریای مدیترانه و دریای سرخ
کانال سوئز
وقتی داریوش در هند بود مشاهده کرد که بازرگانی مصر و شامات با هند از راه خشکی مشکل است و حمل و نقل گران تمام می‌شود این بود که امر کرد، که کانالی که امروزه به نام کانال سوئز معروف است و نخستین بار در سال ۶۰۹ پیش از میلاد ایجاد شده و در زمان داریوش پر شده بود، را پاک کرده و سیر کشتیها را در این کانال، برقرار نمودند.[۳۰] گویا داریوش در سر راه خود به مصر این آبراه ناتمام را دیده بود و دربارهٔ آن از مردم پرسشهایی کرده بود. در سنگ نوشته‌هایی که به خط هیروگلیف مصری به یادبود ساختن این کانال، در دست است، اشاراتی به این پرسش‌ها وجود دارد.[۳۱]سه سنگ‌نوشته از داریوش در کانال سوئز کشف شده که مفصل‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها ۱۲ سطر دارد و مشتمل است بر مدح اهورامزدا و معرفی داریوش و دستور حفر ترعهٔ سوئز. دو کتیبهٔ دیگر کوچک‌ترند و مشتمل بر معرفی داریوش هستند.[۳۲]
«داریوش یکم، شاهنشاه بزرگ هخامنشی هنگامی که می‌خواست بخش‌های باختری و خاوری شاهنشاهی خود را با یک راه آبی به هم بپیوندد، باید به آشکار کردن(: کشف) راه‌های آبی ناشناخته دست می‌زد. از این روی به «اسکولاکس کاریایی» اهل کاریاندا، فرمان داد با چند کشتی جنگی پارسی سراسر کرانه‌های دریایی شاهنشاهی را شناسایی کند و در این‌باره گزارش دهد. اسکولاکس از شهر گنداره –در خاور افغانستان امروزی- سفر خود را آغاز کرد. او رود کابل را در مسیرش به سوی خاور تا پیوستن به سند راند و از آن پس بر روی سند، رو به جنوب، خود را به اقیانوس هند رساند. وی با رسیدن به اقیانوس هند، در حالی که به سوی باختر می‌راند، کرانه‌های خلیج فارس تا «بندر کاریایی» در بنیشو (در نزدیکی خرمشهر کنونی) را بررسی کرد. او پس از این، دلیرانه آغاز به دور زدن دریاییِ شبه جزیره عربستان کرد، تا پس از سی ماه به «سوئز» کنونی رسید. اسکولاکس گزارش‌های کار خود را پس از بازگشت از مصر به داریوش بزرگ داد. داریوش که پیوستن مصر و کرانه‌های باختری و خاوری دریای سرخ به هند و ایران را در سر می‌پروراند؛ به این اندیشه افتاد که رود نیل را با آبراه‌هایی به دریای سرخ بپیوندد. بنا به گزارش هرودت، پیش از داریوش، فرعون نِخو(۶۱۰–۵۹۵پ. م) و پادشاهان مصری پیش از او در اندیشهٔ پیوستن نیل به دریای سرخ بوده‌اند. اما چون در مسیر راه کوه‌های سنگی وجود داشت که کندن آن‌ها کار آسانی نبود و همچنین آبراهه از میان وادی خشکی می‌گذشت که در آن آب نبود، این کار به پایان نرسید. حتی به روزگار پادشاهی نِخو ۱۲۰ هزار مصری در کار کندن آبراهه کشته شدند.
نشان سلطنتی داریوش بزرگ به زبان مصری
پس از بررسی‌های گوناگون داریوش پی برد که باید ۸۴ کیلومتر دیگر کَنده شود تا آبراه‌هایی که فرمانروایان مصری ساخت آن را آغاز کرده و نتوانسته بودند آن را به پایان ببرند، به دریای سرخ برسد. از سوی دیگر برای مشکل آب آشامیدنی ناگزیر بود چاه‌های گوناگونی پدید بیاورد تا کارگران از تشنگی نمیرند؛ بنابراین داریوش که کار به پایان رساندن آبراهه را با یاری مهندسان ایرانی که از زمان‌های کهن در کار کندن آبراهه و کاریز و چاه و سدبندی مهارت داشتند آسان می‌پنداشت، فرمان داد تا کار دوباره آغاز شود و بر سر راه چاه‌هایی کنده شوند تا آب آشامیدنی برای کارگران بدست آید.
سرانجام این کار بزرگ پس از ده سال به پایان رسید و در سال ۴۹۷ شاهنشاه با همهٔ درباریان خود از شوش به مصر رفت، تا نخستین آبراههٔ سوئز را گشایش کند. آبراههٔ نام برده شده مانند امروز از دریای مدیترانه آغاز نمی‌شد بلکه از رود نیل و کنار «بوباستیس» در شمال قاهره کنونی آغاز و پس از دور زدن دریاچهٔ بزرگ تلخ در باختر آبراههٔ امروزی به سمت جنوب می‌رفت تا برسد به سوئز و دریای سرخ. این کار بزرگ را داریوش با چهار سنگ نبشته در مسیر آبراهه جاودانه کرد و امروزه سه سنگ نبشتهٔ آن به دست ما رسیده‌است.
بدین ترتیب طرح‌های بزرگ داریوش برای پیوستن مرزهای دو امپراتوری به سرانجام رسید؛ و ۲۴ یا ۳۲ کشتی پر از باج مصری به سوی ایران و خلیج فارس حرکت کرد. از این پس فراورده‌ها و کالاهای گوناگون خاور و باختر امپراتوری، افزون بر راه‌هایی که از خشکی می‌گذشت از طریق این راه جدید آبی به سراسر قلمرو پهناور هخامنشی می‌رسید و افزون بر سودهای اقتصادی فراوانی که به شاهنشاهی آن روزگار می‌رسید و یک تجارت جهانی بزرگ را برای نخستین بار در تاریخ باستان پدیدمی‌آورد؛ توانمندی شاه بزرگ را در اداره کردن، بر همهٔ سرزمین‌های شناخته شدهٔ آن روزگار استوارتر می‌ساخت. چرا که شاهنشاه می‌توانست با سرعت بیشتری نیروهای رزمی(:نظامی) خویش را به سراسر امپراتوری بفرستد. داریوش بزرگ افزون بر اینکه در طرح بزرگ خویش به پیروزی رسید، نقش مهمی را نیز در شناساندن راه‌های دریایی تازه برای جهانیان باز کرد. کردار وی از این راه نه تنها زمینه‌هایی را برای آشنایی فرهنگی مردمان آن روزگار پدید آورد بلکه مردمان اروپا را نیز برای نخستین بار با هندیان آشنا کرد.»[۳۳]
یکسان کردن واحد پول و واحد اندازه‌گیری
ارتباط اقتصادی دایم، بین تمام ولایات، یک دستگاه واحد پول و یک نظام اوزان و مقادیر قابل تبدیل را، در سراسر کشور الزامی می‌نمود. سکه‌های طلایی که در این دوران، در تمام ایران رواج پیدا کرد، به سکه دریک موسوم بود. در تاریخ جهان، لیدیه نخستین مملکتی بود که سکه در آنجا زده شد ولی در تاریخ ایران، در زمان داریوش بود که نخستین سکهٔ متعلق به ایران بوجود آمد.
پارس‌ها به اوزان و مقادیر ایلامی‌ها نامی پارسی دادند و واحدهای تازه‌ای به آن افزودند. سپس داریوش آن‌ها را تبدیل به «معیارهای هخامنشی» کرد. از ادارهٔ اوزان و مقادیر داریوش چند وزنه از دیوریت سبز برجای مانده‌است. یک واحد وزن پارسی «کرشَه» که در واقع به معنای وزن بود. کرشَه به وزن ۸۳ و یک سوم گرم در سراسر فرمانروایی تا به مصر رواج داشت. کرشَه برابر با ده شِکِل (۸ و یک سوم گرم) بابلی بود. بزرگترین واحد، تالان، برابر با ۶۰ مینه یا پوند (۳۰٬۱ کیلوگرم) بود. اصطلاح پارسی آن برجای نمانده‌است.[۳۴]
پارس‌ها برای اندازه‌گیری طول از ذراع ایلامی استفاده می‌کردند که به فارسی باستان اَرَشنیش (فارسی نو:اَرَش) خوانده می‌شد و با واژهٔ روسی Arshin هم خانواده است. فریدریش کرفتر این واحد اندازه‌گیری را بر پایهٔ اندازه‌های کاخ‌های تخت جمشید دقیقاً (۵۱٬۳۶) سانتی‌متر محاسبه کرده‌است. با این همه، پارس‌ها یک واحد اندازه‌گیری خودی نیز پدیدآوردند که آرش شاهی نامیده می‌شد و احتمالاً به داریوش بازمی‌گردد. آرش شاهی دو پا طول داشت، یعنی (۶۸٬۴۸) سانتی‌متر.[۳۵]
پیمانه (کِیل) در زندگی اقتصادی شاهنشاهی هخامنشی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، چون در آن روزگار بیشتر مواد خوراکی را به جای وزن کردن، اندازه می‌گرفتند. پیمانهٔ پایه، پیمانهٔ بسیار کهن بین‌النهرینی قَه بود، که تو-دانژَن (۰٬۹۷) لیتر محاسبه کرده‌است. واژهٔ فارسی باستان برای آن دَثویَه به معنی یک دهم بود. یعنی یک دهم پیمانهٔ ایرانی گریوَه (جریب) که معادل بار بین‌النهرینی و ایلامی بود؛ یعنی (۹٬۷) لیتر (ده قه). پیمانه‌ای که یونانیان ارتابه می‌نامند اختراعی پارسی است. در فارسی باستان به آن ردبهه می‌گویند که لفظا به معنای کشیده و راست است و منظور از آن یک کیل یهودی بوده‌است. ارتابه ۳۰ پیمانه بود، برابر با (۲۹٬۱) لیتر. در مصر این پیمانه با نام اِردَب یک قرن بعد هم بدون دگرگونی بر جای بود. پیمانهٔ پایل (۰٬۹۷) لیتری برای مایعات نیز به کار می‌رفت. ده پیمانه، یعنی(۰٬۹۷) لیتر، یک کوزه بود. پارس‌ها برای کوزه واژهٔ بازیش را به کار می‌بردند.[۳۶]
بازسازی نیایشگاه‌ها
داریوش در سنگ‌نوشته بیستون از بازسازی نیایشگاه‌هایی که گئومات مغ ویران کرده بود، سخن می‌گوید. همچنین برای دلجویی از مصری‌ها که در زمان کمبوجیه نیایشگاه‌هایشان ویران شده بود، به معابد آن‌ها رفته و ادای احترام کرد و نیایشگاه تازه‌ای برای آمون ساخت که خرابه‌های آن، هنوز از مملکت‌داری داریوش حکایت می‌کند. کاهن بزرگ مصر را که به شوش تبعید شده بود، به مصر بازگرداند و او را بسیار احترام کرد. بواسطهٔ این اقدامات مصری‌ها از داریوش راضی شده و او را یکی از قانونگذاران بزرگ خود دانستند.[۳۷]
تدوین قانون مصر
داریوش اول فرعون مصر در پرستشگاه هیبیس
دیودوروس پس از نام بردن از پنج تن از قانونگذاران مصر (منه وس و شاید منس؛ ساسوشی [ششی؟]؛ سسون خیسش [ششیغ]؛ بئکخوریس؛ و آماسیس) می‌افزاید: می‌گویند ششمین مردی که به تدوین قانون مصر پرداخت، داریوش پدر خشایارشا بود؛ زیرا او از بی قانونی سلف خود کمبوجیه، که در رفتار او با مقدسات مصر بروز یافته بود، خشمگین بود و بر آن شد تا زندگی توأم با فضیلت و احترام به خدایان در پیش گیرد.[۳۸]
تأیید قاطع این موضوع در پاپیروس عامیانهٔ شمارهٔ ۲۱۵ کتابخانهٔ ملی پاریس یافت می‌شود. این متن در سدهٔ سوم پ. م نوشته شده‌است و در کنار متن، گزارشی از حکم داریوش در سال ۵۱۸ پ. م دیده می‌شود: «داریوش فرمان می‌دهد که خردمندان از میان سپاهیان و مردان مذهبی و دبیران گرد هم آیند و تمام قانون‌های مصری را که تا سال ۴۴ سلطنت آماسیس (سال ۵۲۶ پ. م) جاری بوده‌اند، به نوشته درآورند.»[۳۹]
داریوش یکم در کتاب مقدس
داریوش همچنین در بازسازی معابد یهودیان که توسط بخت النصر ویران شده بود، به یهودیان یاری کرد. نام داریوش بزرگ در کتاب مقدس عهد عتیق، در ۲۵ آیه، ذکر شده‌است. در کتاب مقدس دربارهٔ ثبات و تزلزل ناپذیری قوانین ماد و پارس در کتاب دانیال و استر سخن رفته‌است. به رغم اشکالی که در صحت و قدمت اصل آن کتاب‌ها هست، باز روی هم رفته، اهمیتی که قانون در حفظ وحدت امپراتوری داریوش و اخلاف او داشته‌است، بیان می‌کند حتی افلاطون نیز نقش قانون‌های داریوش را در حفظ و ادارهٔ کشور وی نشان گوشزد کرده‌است.[۴۰]
داریوش و حمایت از اختر شناسی در بابل
داریوش تنها یک امپراتوری لایق و مشوق تجارت نبود بلکه حامی سرسخت دانش،به ویژه در بابل به شمار می آمد.بابل پیش از تاسیس شاهنشاهی هخامنشی،سنتی دو هزار ساله در نجوم و ریاضیات داشت. دانش بابلی با دانش مصر و یونان رقابت می کرد و محاسبات محققان بابلی در نجوم به پایه گذاری ریاضیات پیشرفته کمک کرد. داریوش بزرگ به خوبی از توان علمی بابلی ها آگاه بود و دانشمندان بابلی را در دربار خود گردآورد تا به کار اصلاح تقویم و محاسبه سال نوی ایرانیان بپردازند که خود از یک جشن بسیار کهن بابلی به نام نیسان برگرفته شده بود. دانشمندان بابلی تا مدت ها پس از مرگ داریوش همچنان در دربار حضور داشتند. یکی از آن ها کیدینو است که در هنگام سلطنت اردشیر دوم به سال ۳۷۵ ق.م در دربار به سر می برد. محاسبات کیدینو چنان دقیق بود که با ساعت ها، تلسکوپ ها و حتی کامپیوتر های امروزی اختلاف بسیار اندکی دارد.
[۴۱]
سیاست دینی
داریوش همه دین‌ها را به یک چشم می‌نگریست و از تعصب دینی رویگردان بود. در نتیجه، همه تابعانش از آزادی دینی برخوردار بودند. داریوش حتی دستور داد که هر ملتی، قوانین دینی و اخلاقی خود را گرد آورد و بنویسد، و بر مبنای سنن و قوانین خود رفتار کند. بدین سان هر جامعه مذهبی یا هر ملتی که به‌طور رسمی شناخته شده بود، قانون نامهای تهیه کرد.[۴۲]
لشکرکشی‌های داریوش بزرگ
علاقه‌ای که داریوش به نظم و انضباط اداری و تأمین امنیت، در سراسر قلمرو خویش داشت، طبعاً از وی مطالبه می‌کرد تا برای توسعهٔ روابط اقتصادی و سرعت بخشیدن در نقل و انتقال‌های محتمل نظامی، غیر از راه‌های زمینی، از راه‌های دریایی هم استفاده کند و همین اندیشه، سرانجام وی را در مدیترانه با اقوام یونانی درگیر کرد.
پیوسته کردن سند و پنجاب
در سال ۵۱۲ پیش از میلاد، داریوش پس از برقرار کردن امنیت در ممالک تابعه، چند ولایت نیز به ایران ضمیمه کرد، یکی از آن‌ها پنجاب و دیگری سند است که هر دو در هند واقع هستند.[۴۳] نام هند البته در کتیبهٔ بیستون در شمار ایالت‌های تابعه نیست و اینکه در کتیبهٔ پرسپولیس هست نشان می‌دهد که این ولایات جنوب شرقی بعد از جنگ‌های مربوط به دفع شورش‌ها می‌بایست به قلمرو داریوش درآمده باشد. مناطق تصرف شده بعدها با نام ساتراپ نشین هیندوش نامگذاری شدند. این منطقه گنجینه‌هایی بزرگ را به خزانهٔ ایرانیان سرازیر کرد؛ حدود ۳۶۰ تالنت خاک طلا در هر سال. داریوش به اسکولاکس دریانوردی کاریایی اهل کاریاندا مأموریت داد که در رود سند تا دهانه اش به اکتشاف بپردازد و سپس به سوی غرب به دریای سرخ برود. اسکولاکس و همراهانش سفر خود را از کاسپاتوروس، شاید جایی در نزدیکی آتوک جدید(۳۳ درجهٔ شمالی و ۷۲ درجهٔ شرقی) آغاز کردند. سفر اکتشافی او به‌طور غیرعادی دو سال و نیم به طول انجامید. مکس کری و اریک وارمینگتون حدس می‌زنند که علت دیرکرد او بادهای موسمی مخالف بوده‌اند.[۴۴]
لشکرکشی به سرزمین سکاها
اقدام داریوش در لشکرکشی به سرزمین سکاهای اروپا، در این سال‌های توسعه و آرامش تا حدی غریب به نظر می‌آید.
چندین نظریهٔ مختلف، دربارهٔ هدف و محرک داریوش از این لشکرکشی وجود دارد. شاید وی می‌خواسته‌است، آن‌ها را بخاطر حمله‌های مخربی که بارها به سرزمین ایران کرده بودند، تنبیه کند و برای همیشه خیال آن‌ها را از اقدام به آنگونه حمله‌ها منصرف نماید، این احتمالی است که از قول هرودوت نیز بر می‌آید.
در سرزمین سکاها داریوش به جای آنکه با مقاومت این طوایف مواجه شود با عقب‌نشینی آن‌ها روبرو شد. طی مدت دو ماه سپاه ایران در طول دشت‌های خلوت و بی‌پایان به دنبال دشمن سرگردان بودند و نتیجه‌ای که مطلوب داریوش از این لشکر کشی بود، بلافاصله حاصل نیامد. این لشکرکشی، هر چند خسارت‌های گران برای داریوش به بار آورد ولی هدف این لشکر کشی چندی بعد تحقق یافت، چرا که هم سکاها تا مدت‌ها اندیشهٔ تجاوز به مرزهای ایران را در خاطر راه ندادند و هم مراکز تجارت گندم و چوب یونان تحت نظارت ایران درآمد.[۴۵]
داریوش هخامنشی در سال ۵۱۴ پ. م برای سرکوبی سکاهای جنوب روسیهٔ کنونی به اروپا لشکرکشی کرد. «آریارَمنه» ساتراپ «کاپادوکیه» به دستور داریوش تا شبه جزیره کریمه - در اوکراین امروزی - پیش راند و در این نواحی با سکاها درگیر شده و به قول کتزیاس حتی توانسته برادر شاه سکاها را نیز اسیر کند.
پیش از داریوش هخامنشی، کوروش بزرگ و فرزندش کمبوجیه، بخش‌های گسترده‌ای از آسیا و آفریقا را به خاک ایران افزوده بودند و در آن زمان داریوش در صورت پیروزی می‌توانست نخستین فرمانروای سه قارهٔ آسیا، آفریقا و اروپا شود. آهنگ نظامی داریوش علیه سکاها، افزون بر رسمیت یافتن قدرت سیاسی و نظامی ایرانیان در بالکان، انگیزه‌های دیگری همچون گرفتن بخش‌های از یونان شمالی و کوتاه کردن دست سکاها از مرزهای شمالی و خاوری(:شرقی) ایران و سفر به سرزمین‌های ناشناخته را دربرداشت.
سرانجام داریوش پس از دریافت گزارش‌های گوناگون، از شوش به‌سوی آسیای کوچک(:آسیای صغیر) به راه افتاد و تا «بسفر» پیش راند. «ماندروکِلِس» به سفارش شاهنشاه، پلی از کشتی بر روی بسفور زد. داریوش از کار معمار «ساموسی» سپاسگزاری کرد و به او پیشکش‌های گرانبهایی بخشید. به دستور «ماندروکلس» پرده‌ای از داریوش بزرگ کشیدند که او را تکیه زده بر تخت شاهی نشان می‌داد در حالی که سپاه او آمادهٔ گذشتن از پل بود. او پس از چندی این اثر را در شهر خود به معبد الاهه هِرا پیشکش کرد.
شاهنشاه دستور داد تا در کرانهٔ اروپایی بسفور دو سنگ ایستاده از مرمر سفید برپا کنند. یکی با نبشتهٔ پارسی باستان، ایلامی و بابلی و یکی هم با نبشته‌ای به یونانی. هرودوت گزارش می‌کند: «او در آن به نام همهٔ مردمانی که به همراه داشت اشاره کرده‌است؛ و او همهٔ مردمانی را که بر آن فرمان می‌راند به همراه داشت». داریوش به «ایونیایی‌ها» -مردمان خاوری مدیترانه- فرمان داد که با ناوگان‌های خود تا مَصَب رود دانوب پیش روند و در آنجا پلی بر روی رودخانه بزنند و خود با نیروی زمینی رو به آن سوی نهاد.
داریوش در هیچ جایی از تراکیه با پایداری روبه‌رو نشد. در بلغارستان کنونی «گت‌ها» -گونه‌ای از مردمان بلغارستان- پایداری کردند، اما سپاه ایران این پایداری را درهم شکست. ایونیایی‌ها به فرمان «هیستیایوس‌ملطی» پلی از کشتی ساخته بودند؛ در بالای دلتای رود و در پایین مَصَب «پروث». داریوش به آن‌ها فرمان داد تا از پل نگهبانی کنند و دو ماه چشم به راه او بمانند و اگر او پس از دو ماه بازنگشت پل را برچینند و ناوگان به میهن بازگردد.
داریوش پیش‌بینی کرده بود که حتی اگر سکاها از نبرد رودررو پرهیز کنند باز هم می‌تواند در زمان گفته شده به دانوب بازگردد. همین‌گونه هم شد. سکاها از فن جنگی زمین سوخته استفاده کردند. آن‌ها از نبرد دوری می‌کردند، چراگاه‌ها را تباه کردند و به شیوهٔ جنگ و گریز به سپاه ایران تلفاتی وارد آوردند. با این وجود داریوش سراسر «بیسارابیا» را درنوردید، اما در «دنیٍستر» می‌بایست سفر خود را به پایان می‌برد. هیستیایوس‌ملطی آهنگ آن را داشت که پل روی دانوب را برچیند، که شاهنشاه درست پس از دو ماه بازگشت. گویا او به پیروزی‌هایی در این سفر دست یافته بوده که به او اجازه می‌داد در سنگ‌نبشته‌های سپسین(:بعدی) خود از «سکاهای آن‌سوی دریا» هم در میان مردمان زیر فرمان خود نام ببرد.
داریوش بزرگ با رسیدن به «بیزانس» فرماندهی سپاه را به سردار خود مگابیز (بغ‌باد) داد و از او خواست تا بر دیگر بخش‌های «تراکیه» چیره شود و به سمت غرب پیشروی کند و به قول هرودوت بغ‌باد تا سواحل دریای آدریاتیک پیشرفت و بخش‌های وسیعی از جنوب اروپا تابع هخامنشیان شد. شاهنشاه زمستان را در سارد گذراند و در این‌جا برادر خود «آرتافرنس» را به ساتراپی «لودیا» گمارد. بغ‌باد نیز به پاس خدماتش به ساتراپی تراکیه و مقدونیه رسید.[۴۶] به جای او اوتاتس، فاتح ساموس، به فرماندهی نیروهای ایرانی در کرانه‌های آسیای کوچک گمارده شد و او بر جزیره‌های بی‌شماری در دریای مدیترانه چیره شد، در ضمن این هجوم زمینه‌ساز پادشاهی بسفور شد که تابع هخامنشیان بود،[۴۷] بنابراین باید گفت هجوم به سکاییه یک کردار بزرگ نظامی بود که جهان آن زمان چنین شکوهمندی شاهانه‌ای را به خود ندیده بود. همچنین نه پیش از آن زمان، هیچ سرداری توانسته بود آن مسافت دراز را از کرخه تا ولگا بپیماید و نه پس از آن در ذهن سرداران نظامی جهان توانست پدید آید. مدیریت و کاردانی داریوش شوندی(: دلیل) شد که پس از آن تا پایان روزگار هخامنشیان هرگز سکاها به مرزهای ایران نزدیک نشوند. در نتیجه داریوش با این امر نخستین فردی بود که توانست بر بخش‌های گسترده‌ای از قاره آسیا، آفریقا و اروپا فرمانروایی کند.[۴۸][۴۹]
جنگ با یونان
نخستین جنگ بین ایران و یونان در سال ۴۹۲ پیش از میلاد و محل نبرد ماراتن در سال ۴۹۰ پیش از میلاد. برای بهتر دیدن تصویر، بر روی آن کلیک کنید.
یونانیها با آنکه با خطر اجتناب ناپذیر مواجه بودند، هنوز از تفرقه به اتحاد نمی‌گراییدند. در حقیقت رقابت دیرینه‌ای بین آتن و اسپارت وجود داشت. در این ایام آتن برخلاف اسپارت نسبت به ایران اظهار انقیاد یا وفاداری کرده بود، با این حال هنگامی که شورش‌هایی در شهرهای یونانی نشین به ویژه پیرامون دریای اژه، مرمر و قبرس آغاز شد، اسپارتها، حاضر به حمایت از شورشگران نشدند و این آتنیها بودند که به شورشیان کمک کردند.
در سال ۴۹۶ پ.م شورشیان به همراهی آتنیها شهر سارد (پایتخت سابق لیدیه) را آتش زدند اما تسخیر بر ارگ ممکن نشد و هنگام رسیدن نیروهای کمکی شورشگران از سارد عقب‌نشینی کردند، پس از این واقعه ارتش هخامنشی به فرماندهی ارته‌بان(اردوان) با همراهی فنیقیها و یونانیان متحدشان به قبرس حمله کرده و همهٔ شهرهای آن را در مدت پنج ماه فتح کردند و آخرین شهر سولوی بود که بیشترین ایستادگی را از خود نشان داد و با تخریب دیوارهای بارویش فتح شد.[۵۰]
در همین احوال آرتافرن والی سارد ارتش دیگر پارس را به دو بخش تقسیم کرد، داور فرمانده گروه اول پس از فتح بخشی از هلسپونت به سمت کاریا حرکت کرده و مقاومت این نواحی را درهم شکست و همای سردار دوم به نواحی موسیا حرکت کرده و بدون مقاومت آنچنانی مناطق پروپونت، کیوس و بخش‌های باقی‌مانده هلسپونت را فتح کرد، وی در تروآ بیمار شد و درگذشت. پس از مرگ او، آرتافرن به هوتن مأموریت داد که شهرهای باقی‌مانده در ایونیه را بگشاید، او هم کلازومنای و کومه را فتح کرد.[۵۱]
در سال ۴۹۴ پ.م آخرین شورشیان که در میلتوس مقاوت می‌کردند، در جنگ لاده از پارسیان شکست خورده و مقر اصلی شورشیان پس از این شکست به سادگی گشوده شد.[۵۲]
یک سال پس از ختم شورش ایونیه سردار جوانی به نام مردونیه از هلسپونت گذشته و شورشهای نواحی بین تراکیه تا تسالی را خواباند و تا زمان خشایارشا والی این نواحی بود. آرتافرن نیز همین سیاست را در نواحی اژه پیش گرفت و تا سال ۴۹۰ پ.م، ساموس، اوبه، کریستوس و کل جزایر کوکلاد مستعمره هخامنشیان شد. درست یک سال پس از حمله مردونیه به شمال یونان، داریوش پیکهایی به دولت‌شهرهای یونانی فرستاد و ایشان را به اطاعت فراخواند و نتیجه آن شد که بیشتر شهرهای یونانی و تمام جزیره‌های اژه برای شاه آب و خاک فرستادند و اظهار فرمانبرداری کردند.[۵۳]
در سال ۴۹۱ ارتافرن، داد را برای برقراری نظم در نواحی جنوب شرقی یونان اعزام کرد. دکتر بدیع در کتابش به بی‌اهمیت بودن این عملیات اشاره می‌کند،[۵۴] داد با ناوگانی متشکل از قوای فنیقی و ایونی به سمت یونان حرکت کرد و این با روش مرسوم پارسیان که همواره بر نیروی زمینی تأکید می‌کردند تفاوت داشت، ضمناً حمله با نیروی دریایی اهمیت بیشتر جزایر اطراف یونان را نشان می‌دهد به همین دلیل داد ابتدا ناکسوس و دلوس را تصرف می‌کند سپس به ارتریا لشکر کشید (که در حمله به شهر سارد حضور داشتند) و با محاصره شهر در شش[۵۵] یا سه روز[۵۶] آن را فتح کرد.
پس از فتح ارتریا داد با پیشنهاد هیپاس والی پیشین آتن به دشت ماراتون وارد شد که منجر به نبرد ماراتون شد، آتنیها هم با ارتش خود و همراهی لشکری از پلاته در ماراتون حاضر شدند. دو لشکر هشت روز روی در روی هم بودند و هنوز سرداران آتن بین اعلام جنگ و اظهار انقیاد تردید داشتند. در شورای جنگی، میلیتیادس با حیلهٔ رای یازدهم، یک سردار پیر را وارد تصمیم‌گیری کرد و در نهایت نبرد را تصویب کرد و خودش به عنوان فرمانده کل انتخاب شد. داد که از وعده‌های هیپاس (مبنی بر تسلیم شدن آتنیها هنگام حضور او) ناامید شده بود تصمیم به بازگشت گرفت، در این هنگام یونانیان که بازگشت ارتش پارسیان به کشتیهایشان را دیدند شروع به حمله کرده و شش کشتی باری (هرودوت در کتاب خود کشتیها را به اسم نئون بیان کرده که منظور کشتی باری است نه جنگی) را تصاحب کردند. میلیتیادس که پیروزی خود را بسیار بزرگ جلوه داده بود، ارتشی از آتنیان گرفته و به پاروس که مستعمرهٔ پارسیان بود حمله کرد و پس از ۲۶ روز محاصره و زخمی شدن خودش مجبور به بازگشت شد. کسانتیپوس او را به جرم فریب دادن آتنیان و تلف کردن نیروهایشان به دادگاه کشاند و میلیتیادس در این دادگاه به پرداخت ۵۰ تالان نقره محکوم شد. او مدتی بعد در اثر همان زخم جنگ پاروس - احتمالاً در زندان - درگذشت.[۵۷]
پنجاه ریالی - پشت اسکناس عنوان: کاخ داریوش کبیر در تخت جمشید (کاخ تچر)
صد ریالی - پشت اسکناس عنوان: داریوش یکم بر تخت پادشاهی
میراث
کتیبه بیستون در نزدیکی کرمانشاه.
داریوش از پروژه‌های ساختمانی بزرگ در شوش، بابل، میترا (مصر) و پارسه (تخت جمشید) حمایت مالی می‌کرد. بناهای تاریخی گاهی با الفبا و زبان‌های پارسی باستان، ایلامی، بابلی و مصری هیروگلیف نوشته می‌شد. شمار بسیاری از کارگران و پیشه وران در این پروژه‌ها از تبارهای گوناگون بودند که سبب افزایش پیوندهای فرهنگی می‌شد. شاه بسیار به کشاورزی دلبستگی داشت. در نامه‌اش به گاداتس (شهربان آسیای کوچک) او نوشتار اوستایی را بازگو می‌کند: «زمین خوشحالترین را حس می‌کند… آنجا که بلال، میوه و چمنزار بروید». او همچنین قانون مصر و دیگر مناطق را سامان بخشید.[۷]
داریوش برای فراهم آوردن نظم درست «این جهانی» از تحمل هچ سختی ای رویگردان نبود. او فرمانروایی بزرگش را تا دورافتاده‌ترین روستاها هم نظم و سامان بخشید. این نتیجهٔ دیوانی بود که حتی از دیدگاه امروزی هم بی‌همتا شمرده می‌شود.[۵۸]
نه برف، نه باران، نه گرما، نه تاریکی شب نمی‌تواند این پیک‌ها را از انجام تند و تیز وظیفه‌شان بازدارد. سخن داریوش بزرگ هخامنشی بر سردر اداره پست نیویورک
[۵۹]
تبار و خانواده
هخامنش شاه پارس | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چیش‌پیش شاه پارس | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آریارمنه فرماندار پارس | کوروش یکم شاه انشان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آرشام * فرماندار پارس | کمبوجیه یکم * فرماندار انشان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ویشتاسپ شاهزاده | کوروش دوم شاه ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
داریوش یکم شاه ایران | کمبوجیه دوم شاه ایران | بردیا شاهزاده | آرتیستون شاهدخت | آتوسا شاهدخت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
خشایارشا شاه ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
داریوش یکم پسر بزرگ ویشتاسپ (فرزند آرشام از نسل خاندان هخامنشی) و روزگونه بود. او سه برادر کوچکتر به نامهای آرتانوس و آرتافرنس و ارتان داشت. الواح گلی تخت جمشید و گفته‌های هرودوت نشان می‌دهد در زمان به سلطنت رسیدن داریوش پدرش و پدربزرگش زنده بودند. داریوش پیش از به سلطنت رسیدن با دختر گبریاس به نام رته‌بامه ازدواج کرد و از او صاحب سه پسر به نامهای آرتوبازان، آریابیگنه و آریامنش شد که قبل از به سلطنت رسیدن داریوش به دنیا آمدند. او پس از به سلطنت رسیدن با دختر بزرگ کوروش بزرگ، آتوسا که قبلاً با کمبوجیه دوم ازدواج کرده بود، وصلت کرد و از او صاحب چهار پسر به نامهای خشایارشا، هخامنش، ویشتاسپ و ماسیشته و اولین دخترش به نام ماندانا شد. داریوش سپس با دختر کوچک کوروش بزرگ، آرتیستون، ازدواج کرد و از او صاحب دو پسر به نامهای آرشام و گئوبروه و یک دختر به نام ارته زوستر گردید. وی همچنین با دختر بردیا، پارمیس ازدواج کرد و از او صاحب یک پسر به نام آریامرد شد. او با فیدیما دختر بزرگ هوتن که پیش‌تر همسر کمبوجیه دوم بود نیز ازدواج کرد. از تعداد فرزندان آن‌ها اطلاعاتی در دست نیست اما احتمالاً او مادر دو دختر بوده‌است. پسر داریوش خشایارشا بعدها با خواهر کوچک فیدمیا به نام آمستریس ازدواج کرد. آخرین ازدواج وی با دختر برادر مقتول خود ارتان به نام فراتاگون بود. داریوش از او صاحب دو پسر به نامهای ابروکومس و هیپرانت شد. البته داریوش در میان شش همسرش تنها به آتوسا لقب شهبانو داد و او را بیشتر از همه دوست می‌داشت و خشایارشا را که پسر چهارمش بود به دلیل آن که اولین شاهزاده‌ای بود که بعد از به سلطنت رسیدنش به دنیا آمد و مادر او آتوسا از فره کوروش بزرگ بود ولیعهد و جانشین خود قرار داد و او را نسبت به پسر بزرگتر خود آرتوبازان که سلطنت را حق خود می‌دانست برتری داد.
آرامگاه داریوش
تصویر خطی از کتیبه داریوش در تخت جمشید (DPg) مجموعه اسلون ۵۲۳۲/۶۷–۶۸
داریوش در سال ۴۸۶ پیش از میلاد، پس از یک دورهٔ یک‌ماهه بیماری وفات یافت. مقبرهٔ او در دل کوه رحمت در مکانی به نام نقش رستم در مرودشت فارس، نزدیک شیراز است سر در آرامگاه داریوش همچون دیگر آرامگاه‌ها به شکل صلیبی بزرگ به بلندای ۲۲ متر و پهنای ۱۱ متر کنده شده‌است. در بخش بالایی نقش برجسته‌ای وجود دارد که در اصل نقاشی شده بوده‌است و شاه را در حالت ایستاده بر جایگاهی نشان می‌دهد که دو ردیف از نمایندگان سی قوم که هویتشان در کتیبه‌ای سه زبانه یاد شده‌است، آن را نگه داشته‌اند.[۶۰] وصیت جالبی از زبان داریوش که آخرین آرزویش هم فقط آن بود، بر کتیبهٔ مزار او حک شده‌است.
سیارک داریوش ۷۲۱۰
به افتخار داریوش هخامنشی سیارک داریوش ۷۲۱۰ به نام وی نامگذاری شد.
نگارخانه
کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش
سکه داریوش ۴۲۰ سال پیش از میلاد مسیح
سکاها در حال ملاقات با داریوش بزرگ، نگاره از فرانسیسک اسموگلویچ ۱۷۸۵
نگارهٔ داریوش بر روی یک گلدان قدیمی یونانی
وسعت امپراتوری داریوش
مجلس بارعام داریوش یکم؛ موزه خانه زینت الملوک در شیراز
نقش برجسته داریوش یکم در بیستون
طرحی نقاشی شده از بیستون
طرحی نقاشی شده از نقوش بالای آرامگاه داریوش
نگاره‌ای طراحی شده از مقبرهٔ داریوش
پشت اسکناس ده ریالی (مهر سلطنتی داریوش یکم) چاپ ۱۳۳۰خ
نقش برجسته‌ای از گارد جاویدان که در کاخ داریوش یکم در شوش قرار داشت. سنگ‌نگاره کمان‌داران، تزئیناتی مجلل و معروف از بخش مسکونی کاخ آپادانا، ساخته شده توسط داریوش اول در شوش را نمایش می‌دهد. این کتیبه از آجر سفالی براق ساخته شده‌است و بلندی آن ۴٫۷۵ متر و پهنای آن ۳٫۷۵ متر می‌باشد. هرودوت تاریخ‌نگار یونانی این سپاه برگزیده را گارد جاویدان (هخامنشی) می‌دانست. از این کتیبه هم‌اکنون در موزهٔ لوور در فرانسه نگهداری می‌شود.
جستارهای وابسته
- فهرست شاهان هخامنشی
- از زبان داریوش (کتاب)
- سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان
- نظریه یکسان بودن گئومات مغ و بردیا
- کتیبه داریوش کبیر در آپادانا
- تندیس مصری داریوش بزرگ
پانویس
↑ «DARIUS iii. Darius I the Great». در Encyclopædia Iranica. بازبینی‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۲.
↑ طوسی، مراغی. کتیبه بیستون. سیمرو، 1382.
↑ Shahbazi، ۴۰.
↑ هرتسفلد، ارنست. تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستانشناسی. ترجمهٔ حکمت علی اصغر. تهران: انجمن آثار ملی، 1354. 78.
↑ AḤMAD TAFAŻŻOLĪ, "DĀRĀ" in Encyclopedia Iranica, Vol. VII, Fasc. 1, pp. 1-2, http://www.iranicaonline.org/articles/darab-1#i
↑ ۶٫۰۰۶٫۰۱۶٫۰۲۶٫۰۳۶٫۰۴۶٫۰۵۶٫۰۶۶٫۰۷۶٫۰۸۶٫۰۹۶٫۱۰ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
↑ ۷٫۰۷٫۱ Shapur Shahbazi، Darius I the Great، 41-50.
↑ سرزمین جاوید جلد دوم صفحه 722
↑ ۹٫۰۹٫۱ شهبازی، جهانداری داریوش بزرگ، ۴۰.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۰۴.
↑ هرودوت، تاریخ هرودوت، ۲۵۸.
↑ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۴۲.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۰۲.
↑ زرین‌کوب، روزگاران ایران (گذشتهٔ باستانی ایران)، ۷۵.
↑ سرافراز، ماد-هخامنشی-اشکانی-ساسانی، ۱۶۰.
↑ کخ، از زبان داریوش، ۵.
↑ هرودوت، تاریخ هرودوت، ۲۲۲.
↑ هرودوتوس هالیکارناسوسی، تواریخ
↑ اومستد، تاریخ شاهنشاهی هخامنشی، ۱۴۶ تا ۱۴۹.
↑ «bardiya-son-of-cyrus». در Encyclopædia Iranica. بازبینی‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۲.
↑ ۲۱٫۰۲۱٫۱ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۴۴.
↑ حقیقت، تاریخ قومس، ۲۱.
↑ http://archive.org/stream/sculpturesinscri00brituoft#page/182/mode/2up
↑ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۴۶.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۲۷.
↑ ماری کخ، از زبان داریوش، ۱۵۲.
↑ ۲۷٫۰۲۷٫۱ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۰۹.
↑ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۵۱.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۱۱.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۱۳.
↑ فره‌وشی، ایرانویج، ۱۳۲.
↑ آموزگار و تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ۲۶.
↑ مقاله آبراهه‌ای که تجارت در جهان باستان را شکوفا کرد، تارنمای امرداد، میثم اسدی، 31/03/1392
↑ هینتس، داریوش و ایرانیان، 340.
↑ هینتس، داریوش و ایرانیان، 341.
↑ هینتس، داریوش و ایرانیان، 341.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۰۸.
↑ یامااوچی، ایران و ادیان باستانی، 159.
↑ Rwich، The Codification of the Egyptin Laws by Darius and the Origin of the Domotic Choronicle، 180.
↑ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۵۰.
↑ سایه های صحرا-کاوه فرخ-ترجمه:شهربانوصارمی-ص۱۱۱
↑ شاپور شهبازی، جهانداری داریوش بزرک، 119.
↑ پیرنیا، تاریخ باستانی ایران، ۱۱۴.
↑ یامااوچی، ایران و ادیان باستانی، 163.
↑ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۵۳ تا ۱۵۶.
↑ هرودوت، کتاب هفتم، بند ۱۰۸
↑ سولیمریسکی، ۱۳۷۴
↑ اصغر محمودآبادی، دیپلماسی هخامنشی از ماراتن تا گرانیک.
↑ هینتس والتر، داریوش و ایرانیان تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشیان.
↑ هرودوت، کتاب پنجم، بندهای ۱۰۸–۱۱۵
↑ هرودوت، کتاب پنجم، بندهای ۱۱۶–۱۲۳
↑ هرودوت، کتاب ششم، بندهای ۱۲–۱۸
↑ هرودوت، کتاب ششم، بند ۴۹
↑ بدیع، ۱۳۸۳؛ جلد سوم: ۶۶
↑ هرودوت، کتاب ششم، بند ۱۰۱
↑ افلاطون، مکالمات: ۲۴۰
↑ هرودوت، کتاب ششم، بند ۱۳۶
↑ هینتس، داریوش و ایرانیان، 206.
↑ «Smithsonian National Postal Museum». بازبینی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹.
↑ ُSchmidt، Persepolis III: The Royal Tombs and Other Monuments.
↑ زرین‌کوب، تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام، ۱۶۲.
منابع
اومستد، آلبرت. تاریخ شاهنشاهی هخامنشی. ترجمهٔ محمد مقدم. چاپ چهارم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۸.
پیرنیا، حسن. تاریخ باستانی ایران. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۶۲.
فره‌وشی، بهرام. ایرانویچ. تهران: انتشارات دانشگاه‌تهران، ۱۳۶۸.
تفضلی، احمد، و به کوشش آموزگار، ژاله. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶. شابک ۹۶۴-۵۹۸۳-۱۴-۲.
حقیقت، عبدالرفیع. تاریخ قومس. تهران: انتشارات کومش، ۱۳۷۰.
سرافراز، علی‌اکبر و بهمن فیروزمندی. ماد-هخامنشی-اشکانی-ساسانی. تهران: انتشارات مارلیک، ۱۳۷۲.
شاپور شهبازی، علیرضا. جهانداری داریوش بزرگ. تهران: انتشارات پارسه کهن، ۱۳۸۹.
زرین‌کوب، عبدالحسین. تاریخ مردم ایران، پیش از اسلام. تهران: مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۴.
زرین‌کوب، عبدالحسین. روزگاران ایران (گذشتهٔ باستانی ایران). تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۵.
رازی، عبدالله. تاریخ کامل ایران. چاپ دوم. تهران: شرکت نسبی حاج محمد حسین اقبال و شرکاء، ۱۳۴۷.
راوندی، مرتضی. تاریخ اجتماعی ایران، جلد اول. چاپ دوم. تهران: موسسهٔ انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۴.
هجوان، موسی. تاریخ اجتماعی ایران باستان. تهران: مؤلف، ۱۳۴۰.
کخ، هاید ماری. از زبان داریوش. ترجمهٔ پرویز رجبی. تهران: کارنگ، ۱۳۷۹.
نیبرگ، هنریک ساموئل. دین‌های ایران باستان. ترجمهٔ سیف‌الدین نجم‌آبادی. چاپ سوم. تهران: مرکز ایرانی مطالعهٔ فرهنگ‌ها، ۱۳۵۹.
یامااوچی، ادوین. ام. ایران و ادیان باستانی. ترجمهٔ منوچهر پزشک. تهران: انتشارات ققنوس، ۱۳۹۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۸۹۱-۴.
هینتس، والتر. داریوش و ایرانیان. ترجمهٔ پرویز رجبی. چاپ ۲. تهران: نشر ماهی، ۱۳۸۸. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۹۷۱-۲۰-۳.
هرودوت. تاریخ هرودوت. ترجمهٔ وحید مازندرانی. تهران: انتشارات فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۶.
Greenfield, Jonas C. “DARIUS”. In ENCYCLOPAEDIA JUDAICA. vol. 5. 2nd ed. 2007. 434–435.
Shapur Shahbazi, A. “DARIUS iii. Darius I the Great”. In Encyclopædia Iranica. vol. 7. New York: Columbia University, 1996.
Schmitt, Rudiger. “DARIUS i. The Name”. In Encyclopædia Iranica. vol. 7. New York: Columbia University, 1996.
Schmitt, Rüdiger. “IMMORTALS”. In Encyclopædia Iranica. vol. XIII. 2006. 2–3. Retrieved 21 octobr 2013.
Reich، N.J. «The Codification of the Egyptain Laws by Darius and the Origin of the Demotic Cheronicle». در Mizraim. ۱۹۳۳. ۱۸۰.
پیوند به بیرون
 | در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ داریوش یکم موجود است. |
 | متن مربوطه در ویکی‌نبشته: وصیت‌نامه داریوش یکم |
 | مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به داریوش یکم در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- داریوش بزرگ
| پادشاهان پیشین: گئومات (بردیای دروغین) | داریوش یکم شاهنشاه ایران ۵۲۲ تا ۴۸۶ پیش از میلاد. | جانشین: خشایارشا |
فرعون‌ها | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
تبارشناسی دودمان: ۴م • ۱۲م • ۱۸م • ۱۹م • ۲۰م • ۲۱م • ۲۵م • ۲۶م • ۲۷م • ۳۱م • بطلمیوسی | |||||||||||||
دورهٔ پیشدودمانی (پیش از ۳۱۵۰ پ. م.) |
| ||||||||||||
دورهٔ آغازین دودمانی (۲۸۶۶–۳۱۰۰ پ. م.) |
| ||||||||||||
پادشاهی کهن (۲۱۸۱–۲۶۸۶ پ. م.) |
| ||||||||||||
دورهٔ نخست میانی (۲۰۴۰–۲۱۸۱ پ. م.) |
| ||||||||||||
پادشاهی میانه (۱۷۸۲–۲۰۴۰ پ. م.) |
| ||||||||||||
دورهٔ دوم میانی (۱۵۷۰–۱۷۸۲ پ. م.) |
| ||||||||||||
پادشاهی نوین (۱۰۷۰–۱۵۷۰ پ. م.) |
| ||||||||||||
دورهٔ سوم میانی (۵۲۵–۱۰۶۹ پ. م.) |
| ||||||||||||
دورهٔ پایانی (۵۲۵–۳۳۲ پ. م.) |
| ||||||||||||
دوران بطلمیوسی (هلنی) (۳۳۲–۳۰ پ. م.) |
| ||||||||||||
 رده ♀ فرعون مؤنث | |||||||||||||
تخت جمشید | ||
|---|---|---|
| کاخ‌ها | تَچَر • کاخ ه • آپادانا • هَدیش • صدستون • سه‌در • کاخ ملکه و موزه • کاخ ج • دروازه کشورها |  |
| دیگر بخش‌ها | تالار چهارستون • آرامگاه اردشیر دوم • آرامگاه اردشیر سوم • خیابان سپاهیان • پلکان‌ها • دیوارها و برج‌های پدافندی • حرمسرا • خزانه • دروازه نیمه تمام | |
| جغرافیای محل | کوه چمگان (رحمت) • رود پلوار • دشت مرودشت | |
| سازندگان | داریوش یکم • خشایارشا • اردشیر یکم | |
| سنگ‌نبشته‌ها | کتیبه اردشیر یکم در تخت جمشید • کتیبه سلوک • کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید • کتیبه پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید • (پارسی یکم • پارسی دوم • بابلی • عیلامی) • کتیبه اردشیر یکم در تخت جمشید • سنگ‌نبشته پنجره کاخ تچر • سنگ‌نبشته درگاه کاخ تچر • کتیبه دروازه ملل • کتیبه کاخ هدیش • کتیبه‌های گنجینه تخت جمشید | |
| پژوهشگران | هایدماری کخ • اریک فریدریش اشمیت • علیرضا شاپور شهبازی | |
| مرتبط | آئین نوروزی در تخت جمشید • جشن‌های ۲۵۰۰ ساله • تنگه بلاغی • سد سیوند • لوح‌های گلی تخت جمشید • سنجش درازا و شمارگان در معماری تخت جمشید • کتاب راهنمای مستند تخت جمشید • موزه هخامنشی • خیک • معماری هخامنشیان • سنگ نبشته‌های هخامنشی • هنر دوره هخامنشیان | |
رده | ||
ردهها:
- داریوش یکم
- افراد جنگ ایران و یونان
- اهالی ایران در سده ۵ (پیش از میلاد)
- اهالی ایران در سده ۶ (پیش از میلاد)
- پادشاهان شاهنشاهی ایران
- حاکمان سده ۵ (پیش از میلاد)
- داریوش بزرگ
- درگذشتگان دهه ۴۸۰ (پیش از میلاد)
- دودمان بیست و هفتم مصر
- ذوالقرنین
- زادگان سده ششم (پیش از میلاد)
- شاهان ایران
- شاهان هخامنشی
- عزرا-نحمیا
- فرعونهای دودمان هخامنشی در مصر
- فرمانروایان سده ۶ (پیش از میلاد) در کتاب‌های مقدس
- کتاب دانیال
- کوروش بزرگ
- نامبردهها بدست هرودوت
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"1.504","walltime":"1.759","ppvisitednodes":"value":37752,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":431131,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":53320,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":14,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":10,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":40050,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 1344.195 1 -total"," 42.92% 576.995 27 الگو:یادکرد/هسته"," 26.97% 362.579 1 الگو:پانویس"," 21.83% 293.460 14 الگو:یادکرد_کتاب"," 19.35% 260.035 245 الگو:عدد_به"," 18.20% 244.603 13 الگو:Navbox"," 13.55% 182.091 7 الگو:یادکرد_دانشنامه"," 10.31% 138.633 39 الگو:پک"," 10.31% 138.581 1 الگو:فرعون‌ها"," 8.63% 115.946 5 الگو:یادکرد"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.339","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":3954742,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1335","timestamp":"20190318230200","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u062fu0627u0631u06ccu0648u0634 u06ccu06a9u0645","url":"https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%DB%8C%DA%A9%D9%85","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q44387","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q44387","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2005-05-19T00:52:13Z","dateModified":"2019-03-18T23:01:55Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/OldPersian-DA.svg","headline":"u0633u0648u0645u06ccu0646 u067eu0627u062fu0634u0627u0647 u0633u0644u0633u0644u0647 u0647u062eu0627u0645u0646u0634u06ccu0627u0646"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":138,"wgHostname":"mw1245"););
