علی بن موسی الرضا محتویات تولد و سال‌های اولیه زندگی امامت همسران و فرزندان القاب و کنیه‌ها وضعیت سیاسی رضا و برادرش زید مناظره‌ها حدیث سلسلة الذهب آثار ارتباط با صوفیان سخنان برگزیده مرگ سال‌شمار امامت امامان دوازده‌گانه شیعه جستارهای وابسته منابع پانوشت‌ها پیوند به بیرون منوی ناوبریوعلی الرضا در دانشنامه ایرانیکاپرتوی از سیره و سیمای رضا«خبر فارسی»"ALĪ AL-REŻĀ, the eighth Imam of the Emāmī Shiʿites"Lady Fatima Masuma (a) of QumShi'ite IslamA Concise Treatise of Authentic Traditions Regarding the Right to Divine Leadership (Imamate) of the Twelve ImamsThe Sun Behind The Clouds PublicationsAl KafiThe Life of Imam ‘Ali al-Hadi, Study and AnalysisStory of the Holy Ka’abaA History Of PersiaA Brief Biography of Imam Ali bin Musa (a.s.): al-RidhaShi'ite IslamThe Muqaddimah: an introduction to history ; in three volumesThe Caliph's Splendor: Islam and the West in the Golden Age of BaghdadThe Oxford History of IslamMedieval Islamic Civilization: A-K, indexImam ar-Ridha’, A Historical and Biographical ResearchUYUN AKHBAR AL-REZA The Source of Traditions on Imam Reza (a.s.) (Vol. 2)The life of Imām 'Ali Bin Mūsā al-Ridāامام رضا(ع)؛ محبوب مسلمانان جهان (آفتاب)الذهب تلاشی برای شناخت تاریخ مقدس در تشیع (تبیان)Imam ar-Ridha’, A Historical and Biographical Researchباب‌الرضا(ع)؛ وبگاه آستان قدس رضویپخش زنده حرم رضاووووو
الگو:اسلامتشیعامام رضاامامان دوازده‌گانهامامان زیدیهامامان سده ۸ (میلادی)امامان سده ۹ (میلادی)امامان شیعه کشته‌شدهامامان شیعهاهالی مدینهجنگ بین امین و مأمونچهارده معصومخاندان موسویخانواده محمددرگذشتگان ۲۰۳ (قمری)درگذشتگان ۸۱۸ (میلادی)زادگان ۱۴۸ (قمری)زادگان ۷۶۵ (میلادی)فرزندان موسی کاظمکشته‌شدگان در اثر مسمومیتهاشمی‌تباران در ایران
امامتهجرتالــلــهمحمدعلیفاطمهحسنحسینسجادباقرصادقکاظمرضاجوادهادیعسکریمهدی۱۴۸۲۰۳شیعیانموسی کاظممحمد تقیمدینهنجمه خاتونتوسخراسانمشهدمقبرهٔ ویشیعهایرانپاکستانبحرینعراقموسی کاظمجعفر صادقمدینهنجمه خاتونمغربحمیدهموسی کاظمهارون الرشیدواقفیهعلی بن یقطینواقدیفتواامینمأمونعراقطباطباییعباسیانجوادموسی بن جعفرعلی بن حسینمحمدنوحعصمتمأمونعیون اخبارالرضامحمد حسین طباطباییاحادیثسلسلة الذهبنیشابورکربلاجبرئیلمأمونصفرایعیون اخبار الرضاشیخ صدوقمحمدباقر مجلسیمعروف کرخیهانری کوربننعمت‌اللهیسلسله نعمت‌اللهیصوفیهنعمت‌الله ولیبغدادابراهیم بن مهدیسرخستوسهارون الرشیدمدلانگ
علی بن موسی الرضا
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
| علی بن موسی | |
|---|---|
 | |
| نقش | هشتمین امام شیعیان |
| نام | علی بن موسی |
| کنیه | ابوالحسن (ابوالحسن ثانی) |
| لقب(ها) | رضا |
| زادروز | ۱۱ ذی القعده سال ۱۴۸ پس از هجرت |
| زادگاه | مدینه |
| درگذشت | ۳۰ صفر سال ۲۰۳ پس از هجرت |
| مدفن | مسجد بالاسر، حرم امام رضا، مشهد |
| پدر | موسی کاظم |
| مادر | ام بنین نجمه |
| همسر(ان) | سبیکه (خیزران) |
| فرزند(ان) | محمد تقی |
| طول عمر | پیش از امامت ۳۵ سال دوران امامت ۲۰ سال (سال ۱۸۳ تا ۲۰۳ پس از هجرت) |
الــلــه | |
 | |
| درگاه تشیع | |
|---|---|
| عقاید | |
| فروع | نماز • روزه • خمس • زکات • حج • جهاد • امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| عقاید برجسته | مهدویت: غیبت (غیبت صغری، غیبت کبرا)، انتظار، ظهور و رجعت • بدا • شفاعت و توسل • تقیه • عصمت • مرجعیت، حوزه علمیه و تقلید • ولایت فقیه • متعه • شهادت ثالثه • جانشینی محمد • نظام حقوقی |
| شخصیت‌ها | |
| چهارده معصوم | محمد • علی • فاطمه • حسن • حسین • سجاد • باقر • صادق • کاظم • رضا • جواد (تقی) • هادی (نقی) • حسن (عسکری) • مهدی |
| صحابه | سلمان فارسی • مقداد بن اسود • میثم تمار • ابوذر غفاری • عمار یاسر • بلال حبشی • جعفر بن ابی‌طالب • مالک اشتر • محمد بن ابوبکر • عقیل • عثمان بن حنیف • کمیل بن زیاد • اویس قرنی • ابوایوب انصاری • جابر بن عبدالله انصاری • ابن‌عباس • ابن مسعود • ابوطالب • حمزه • یاسر • عثمان بن مظعون • عبدالله بن جعفر • خباب بن ارت • اسامة بن زید • خزیمة بن ثابت • مصعب بن عمیر • مالک بن نویره • زید بن حارثه زنان: فاطمه بنت اسد • حلیمه • زینب • ام کلثوم بنت علی • اسماء بنت عمیس • ام ایمن • صفیه بنت عبدالمطلب • سمیه |
| رجال و علما | کشته‌شدگان کربلا • فهرست رجال حدیث شیعه • اصحاب اجماع • روحانیان شیعه • عالمان شیعه • مراجع تقلید |
| مکان‌های متبرک | |
مکه و مسجدالحرام • مدینه، مسجد النبی و بقیع • بیت‌المقدس و مسجدالاقصی • نجف، حرم علی بن ابی‌طالب و مسجد کوفه • کربلا و حرم حسین بن علی • کاظمین و حرم کاظمین • سامرا و حرم عسکریین • مشهد و حرم علی بن موسی الرضا دمشق و زینبیه • قم و حرم فاطمه معصومه • شیراز و شاه‌چراغ • کاشمر و حمزه بن حمزه بن موسی بن جعفر امامزاده سید مرتضی و آرامگاه سید حسن مدرس • آستانه اشرفیه و سید جلال‌الدین اشرف • ری و حرم شاه عبدالعظیم مسجد • امامزاده • حسینیه | |
| روزهای مقدس | |
عید فطر • عید قربان (عید اضحی) • عید غدیر خم • محرّم (سوگواری محرم)، تاسوعا، عاشورا و اربعین) • عید مبعث • میلاد پیامبر • تولد ائمه • ایام فاطمیه | |
| رویدادها | |
رویداد مباهله • رویداد غدیر خم • سقیفه بنی‌ساعده • فدک • رویداد خانه فاطمه زهرا • قتل عثمان • جنگ جمل • نبرد صفین • نبرد نهروان • واقعه کربلا • مؤتمر علماء بغداد • حدیث ثقلین • اصحاب کسا • آیه تطهیر • شیعه‌کُشی | |
| کتاب‌ها | |
قرآن • نهج‌البلاغه • صحیفه سجادیه کتب اربعه: الاستبصار • اصول کافی • تهذیب الاحکام • من لایحضره الفقیه مصحف فاطمه • مصحف علی • اسرار آل محمد وسائل‌الشیعه • بحارالانوار • الغدیر • مفاتیح‌الجنان تفسیر مجمع‌البیان • تفسیر المیزان • کتب شیعه | |
| شاخه‌ها | |
دوازده‌امامی (اثنی‌عشری) • اسماعیلیه • زیدیه • غلاه • واقفیه | |
| منابع اجتهاد | |
کتاب (قرآن) • سنت (روایات پیامبر و ائمه) • عقل • اجماع | |
علی بن موسی الرضا (۱۴۸–۲۰۳ ه. ق)، ملقب به رضا و ابوالحسن هشتمین امام شیعیان دوازده امامی بعد از پدرش موسی کاظم و پیش از پسرش محمد تقی می‌باشد. علی بن موسی در شهر مدینه از نجمه خاتون متولد و در دیار توس از دنیا رفت. رضا در دوره‌ای زیست می‌کرد که خلفای عباسی با مشکلات عمده‌ای از جمله شورشهای شیعیان مواجه بودند. مأمون به دنبال راهی برای پیروزی بر این شورشها تصمیم گرفت رضا را در حکومت دخیل کند، و به همین منظور پست ولیعهدی را به عهدهٔ او گذاشت. مأمون بعدها به اشتباهش پی برد و برای جبران آن به نوشتهٔ بیشتر مورخان تصمیم گرفت به او سم خورانده، او را از سر راهش بردارد. رضا در یکی از روستاهای خراسان که بعدها به مناسبت خاکسپاری اش در آن به مشهد، محل شهادت، تغییر نام یافت به خاک سپرده شد.[۱][۲]مقبرهٔ وی سالانه مورد بازدید میلیون‌ها شیعه[۳] از ایران، پاکستان، بحرین، عراق و دیگر کشورها قرار می‌گیرد.
محتویات
۱ تولد و سال‌های اولیه زندگی
۲ امامت
۳ همسران و فرزندان
۴ القاب و کنیه‌ها
۵ وضعیت سیاسی
۶ رضا و برادرش زید
۷ مناظره‌ها
۷.۱ حدیث راس جالوت
۸ حدیث سلسلة الذهب
۹ آثار
۹.۱ رساله ذهبیه
۹.۲ صحیفة الرضا
۹.۳ عیون الاخبار الرضا
۹.۴ فقه الرضا
۱۰ ارتباط با صوفیان
۱۱ سخنان برگزیده
۱۲ مرگ
۱۳ سال‌شمار امامت امامان دوازده‌گانه شیعه
۱۴ جستارهای وابسته
۱۵ منابع
۱۶ پانوشت‌ها
۱۷ پیوند به بیرون
تولد و سال‌های اولیه زندگی
 | لحن یا سبک این مقاله بازتاب‌دهندهٔ لحن دانشنامه‌ای استفاده‌شده در ویکی‌پدیا نیست. |
در یازدهم ذوالقعدهٔ سال ۱۴۸ هجری قمری مصادف با ۲۹ دسامبر ۷۶۵ میلادی در مدینه در خانهٔ موسی کاظم، امام هفتم شیعیان ۱۲ امامی، پسری به دنیا آمد که بعد از پدرش عهده‌دار مقام امامت شد. نامش علی بود و بعدها ملقب به رضا شد. در منابع شیعی از او به نام ابوالحسن ثانی یاد می‌کنند، به این منظور که با پدرش موسی کاظم که ابوالحسن اول خوانده می‌شد اشتباه نشود. رضا یک ماه پس از مرگ پدربزرگش جعفر صادق در مدینه به دنیا آمد و زیر نظر پدرش کاظم تربیت شد.[۴] مادرش نجمه خاتون برده‌ای از مغرب یا شمال آفریقا بود که مثل حمیده همسر صادق خریداری و آزاد شده بود تا به ازدواج موسی کاظم در بیاید. در منابع شیعی از او به نیکی یاد کرده او را هم مثل حمیده از علما و پاکان می‌دانند. وقتی از او پرسیدند آیا شیرش برای رضا کفایت می‌کند پاسخ داد :شیرم برایش کافی است اما علی همه وقت آن را طلب می‌کند و من وقت کافی برای نماز و عبادت ندارم.[۲][۵][۶]
امامت
به عقیده شیعه هر امام به وسیله امام قبلی و به امر الهی عهده‌دار منصب امامت می‌شود و علی بن موسی از این امر مستثنا نبود.[۷] روایات مختلفی در منابع شیعی به انتصاب رضا توسط پدرش موسی کاظم، به عنوان امام بعدی تأکید دارد، با این حال فضای خفقان‌آور دوران هارون الرشید به حدی شدید بود که این پیغام نمی‌توانست آزادانه به گوش همه برسد تا جایی که برخی معتقد بودند امامت با موسی کاظم پایان رسیده‌است. این گروه به واقفیه معروف شدند. از علی بن یقطین نقل شده که از قول کاظم می‌گوید: «علی بهترین فرزندانم است و من کنیه‌ام (ابوالحسن) را به او داده‌ام.»[۸] همچنین یزید بن صلت از موسی کاظم نقل می‌کند که وقتی او را در راه مکه ملاقات کرد، کاظم به او گفت: «علی که همنام امام اول و چهارم است پس از من امام خواهد بود. آنچه شنیدی نزد خود نگه دار و برای کسی نقل مکن مگر اینکه اطمینان داشته باشی از اصحاب و یاران ماست.»[۹][۱۰]
به گفتهٔ واقدی رضا حتی در دوران جوانی از پدر و عمویش حدیث نقل می‌کرد و در مسجد مدینه فتوا می‌داد.[۴][۱۱] با این حال هارون الرشید رابطهٔ خوبی با او نداشت و مردم مدینه اجازهٔ ملاقات و حضور در کلاس درسش را نداشتند.[۱۲] به گفتهٔ دونالدسون رضا بیست یا بیست و پنج سال سن داشت وقتی بعد از پدرش به منصب امامت رسید. هجده سال بعد مأمون تصمیم گرفت با منصوب کردن او به جانشینی اش حمایت گروه‌های مختلف شیعه را به سمت خود جلب کند.[۲]
همسران و فرزندان
سبیکه خیزران- محمد جواد
- ام‌حبیبه بنت مأمون
- ام‌ابراهیم
- نامعلوم
- شاهزاده حسین
القاب و کنیه‌ها
از کنیه‌های خاص وی می‌توان به ابو علی و ابو محمد اشاره کرد. برای تمایز روایت‌های وی از پدر، نزد شیعیان به وی ابوالحسن ثانی نیز گفته‌اند. لقبی که وی بدان مشهور است همان «رضا» است. دربارهٔ رضا نامیدن وی اختلاف است. برخی-که همان مخالفان اهل بیت بوده‌اند- بر این باورند که مأمون وی را به نام رضی از آل محمد نامیده‌است. در مقابل گفته می‌شود که محمد تقی در باب این نوع نام‌گذاری چنین گفته‌است که مقصود از رضا کسی است که خدا و پیامبر و امامان شیعه از او راضی و خشنودند و دشمنان و دوستان نیز به وی راضی بودند.[۱۳]
وضعیت سیاسی
پس از مرگ هارون در سال ۸۰۹ میلادی، پسرانش امین و مأمون بر سر حکومت با هم درگیر شدند. مادر امین عرب زبان بود و از حمایت مردم عراق برخوردار بود. مأمون اما مادری ایرانی داشت و به حمایت ایرانی‌ها دلگرم بود.[۱۴] پس از شکست برادرش، مأمون رضا را به خراسان فراخواند. ابتدا مأمون خلافت را به او پیشنهاد کرد که رضا که قصد واقعی اش را می‌دانست سعی کرد از آن طفره برود:[۱۵]
«اگر خلافت متعلق به توست، پس حق نداری ردایی که خداوند تن ات کرده از تن بیرون بیاوری و به دیگری ببخشی. اگر خلافت متعلق به تو نیست هم اجازه نداری چیزی را که متعلق به تو نیست را به من ببخشی.»
شیعیان عصر مأمون که جمعیت زیادی را تشکیل می‌دادند، امامان شیعه را جانشینان واقعی پیغمبر می‌دانستند که می‌بایست رهبری حکومت اسلامی را بر عهده گیرند. چنین اعتقادی تهدیدی بزرگ برای خلافت مأمون به‌شمار می‌رفت که از آرمانهای شیعه فاصلهٔ زیادی داشت. به عقیدهٔ طباطبایی مأمون رضا را به خراسان خواند و مقام جانشینی را بر عهده او گذاشت تا اولاً با دخیل کردن اولاد پیغمبر در حکومت از شورش آنها علیه حکومت جلوگیری کند و ثانیاً با درگیر کردن رهبر شیعیان در امور دنیایی و حکومتی از تقدس و اعتبار او در بین پیروانش بکاهد.[۱۶] مأمون حتی پرچم عباسیان را از سیاه به سبز که رنگ و نشان شیعیان بود تغییر داد. به‌علاوه خواهرش، ام حبیب، را به ازدواج رضا درآورد. همچنین دخترش ام فضل را به ازدواج پسر رضا، جواد درآورد. گذشته از اینها دستور ضرب سکه‌هایی را داد که هم نام مأمون و هم نام رضا را بر روی خود حک داشت.[۱۷][۱۸][۱۸][۱۹]
رضا و برادرش زید
وقتی رضا به خراسان فراخوانده شد و با بی میلی منصب جانشینی مأمون را پذیرفت،[۷][۲۰] مأمون برادر رضا، زید، را که در مدینه دست به شورش زده بود به قصرش در خراسان احضار کرد، اما به احترام رضا او را آزاد کرد.[۲۱] روزی وقتی رضا در جمعی سخنرانی می‌کرد شنید که زید در میان جمع از خودش تعریف می‌کرد که من چنین و چنانم. رضا پس از سرزنش برادرش ایراد کرد که:[۲۲] "... فرزندان علی و فاطمه محترم و برگزیده هستند فقط وقتی احکام خداوند را پاس دارند و خود را از خطا و گناه بازدارند. گمان کردی مثل موسی بن جعفر یا علی بن حسین هستی؟ در حالی که آنها سختی‌های زیادی را در راه خدا متحمل شده و شب و روز به درگاه خداوند دعا می‌کردند. گمان کردی بدون رنج چیزی بدست خواهی آورد؟ بدان که اگر کسی از بین ما اهل بیت کار نیکی انجام دهد، دو برابر ثواب کسب می‌کند چون علاوه بر کار خیر، آبروی محمد را حفظ کرده‌است. به همین ترتیب اگر گناهی مرتکب شود در واقع دو گناه مرتکب شده چون علاوه بر گناه، آبروی محمد را ندیده گرفته‌است. ای برادر هر که خدا را طاعت کند از ماست و کسی که گناهکار باشد از ما نیست. خداوند دربارهٔ فرزند نوح که پیوند معنوی خود را با پدرش از دست داده بود فرمود: او از اهل تو نیست…[۲۲]
مناظره‌ها
مأمون علاقهٔ زیادی به علوم مختلفی که به عربی ترجمه شده بود داشت. بر این اساس مناظرات زیادی بین رضا و علمای دین و رهبران ادیان مختلف که از جاهای مختلف به خراسان می‌آمدند ترتیب می‌داد.[۴][۷] یکی از این بحث‌ها حول وحدانیت خداوند با سلیمان مروی، یکی از علمای خراسان صورت گرفت. بحث دیگری با علی بن محمد بن جهم صورت گرفت حول عصمت پیامبران که منجر به بحث دیگری در موضوعی مشابه شد که مأمون خود نقش فعالی در آن داشت. تعداد زیادی از این مناظرات در کتب حدیثی شیعه از جمله عیون اخبارالرضا ثبت شده‌است. مورد زیر گوشه‌ای از این مناظرات است که بین رضا و یک زندیق (بی‌دین) رخ داد.[۱][۴]
"[رضا] گفت: نمی‌بینی که اگر حق با تو باشد (خدایی نباشد) ما و شما برابریم؟ هر چه نماز خواندیم، روزه گرفتیم، یا اعتقاد محکمی داشتیم آسیبی به ما نخواهد رساند. اما اگر حق با ما باشد در آن صورت آیا ما نجات پیدا نخواهیم کرد و تو هلاک نخواهی شد؟" مرد گفت: "پس به من بگو خدا چگونه است؟ خدا کجاست؟" ابوالحسن (رضا) جواب داد: "عقیده ات در این باره به کلی اشتباه است. خداست که جا و مکان را بوجود آورده‌است. وقتی خدا بود هیچ "جاًیی موجود نبود؛ و خدا "چگونگی" را به وجود آورد؛ و او بود وقتی هیچ "چگونگی" ای وجود نداشت." مرد گفت: "پس خدا از طریق "چگونگی" و "کجایی" شناخته نمی‌شود. پس خدا هیچ نیست اگر نمی‌تواند بوسیلهٔ هیچ‌کدام از حواس درک شود" ابوالحسن پاسخ داد: "وقتی حواس نمی‌توانند درکش کنند، با اطمینان می‌دانیم که او خدای ماست…" مرد گفت: "پس چرا خدا خودش را (از مردم) پوشیده‌است؟" ابوالحسن پاسخ داد: "پوشش بر بندگان است بخاطر فراوانی گناه آنها. در مورد خدا اما هیچ رازی نیست که در طول شب یا روز از او پوشیده باشد… ."[۱]
این مناظره بحثی طولانی است که نسخهٔ کامل آن در کتاب محمد حسین طباطبایی ثبت شده‌است.[۱] برخی روایات حاکی از این است که قصد اصلی مأمون از ترتیب دادن این مناظرات این بود که او امیدوار بود رضا قادر نخواهد بود بر هر سؤالی که از او پرسیده می‌شود جواب دهد. اما با این حال ابوالحسن رضا به تمام سوالات جواب داد تا جایی که یک یهودی مسلمان و شیعه شد[۲۳]
حدیث راس جالوت
یکی از گفتگوهای عقلی و مناظره‌های علمی که علی ابن موسی الرضا با اصحاب علمی خود داشته، با رئیس دین یهودی است که به راس جالوت معروف است. در پایان این حدیث راس جالوت به دین اسلام و مذهب علی ابن موسی الرضا ایمان پیدا می‌کند. بر این حدیث، شرح‌های بسیاری نوشته شده‌است که قدیمی‌ترین آنها متعلق به قاضی سعید قمی است. میرزای قمی. ملا عبدالصحاب محمد ابن احمد نراقی نیز بر این حدیث شروحی نوشته‌اند.[۲۴]
حدیث سلسلة الذهب
شیعیان احادیث زیادی را منتسب به وی می‌دانند که یکی از مشهورترین آنها حدیثی قدسی به نام سلسلة الذهب است که هنگام وداع وی با مردم شهر نیشابور چنین روایت شده‌است که:[۲۵][۲۶]
پدرم موسی کاظم از پدرش جعفر صادق از پدرش محمد باقر از پدرش علی زین العابدین از پدرش حسین شهید کربلا از پدرش علی بن ابی طالب روایت کرده‌است که گفت: عزیز و نور چشمانم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: جبرئیل حدیث کرد مرا و گفت شنیدم پروردگار سبحانه و تعالی می‌فرماید: کلمهٔ لا اله الا الله دژ استوار من است، پس هر کس وارد آن شود، از عذابم محفوظ است.
در کتب شیعی آمده‌است که: امام چند قدمی حرکت کرد و سپس برگشت و اضافه کرد: به شرطی و شروطی! و من از شروطش هستم.. مقصود علی بن موسی از شرط و شروط، اعتراف به این واقعیت است که او مانند پدرانش از سوی خدا امام و حجت است و اطاعتش بر همه واجب است.
آثار
رساله ذهبیه
رساله ذهبیه یا طب الرضا رساله‌ای در طب و حفظ سلامتی است که به دستور مأمون و به قلم علی بن موسی الرضا نوشته شده‌است.[۴][۲۷] این کتاب که رساله ذهبیه (رساله طلایی) نام گرفته در مورد علم پزشکی است و از آنجا که به دستور مأمون آن را با آب طلا نوشته‌اند، یکی از گرانبهاترین رساله‌های پزشکی می‌باشد.[۴] در این رساله توضیح داده شده‌است که زندگی انسان وقتی به خطر می‌افتد که صفرای زرد، صفرای سیاه و بلغم نامتوازن شوند. تغذیه درست و داروهای سنتی می‌توانند در درمان این ناموزونی مناسب باشند. از سخنان آن امام است که می‌گوید: «گمان می‌کنید جثهٔ کوچکی هستید؟ در حالی که جهان عظیم خودش را در شما پنهان کرده‌است.»[۲۳]
صحیفة الرضا
صحیفة الرضا مجموعه‌ای از احادیث منتسب به علی بن موسی الرضا است که بوسیله عبدلله بن احمد بن عامر که او آنها را از پدرش احمد و پدرش از علی بن موسی الرضا در سال ۱۹۴ هجری در مدینه شنیده‌است، روایت شده‌است.[۴] این مجموعه شامل احادیث مختلف در موضوعاتی از قبیل نیایش به درگاه خداوند، اهمیت پنج وعده نماز و نماز میّت، فضایل اهل بیت پیغمبر، همچنین دربارهٔ هر یک از اهل بیت پیغمبر، تقویت روابط خویشاوندی، خطر تقلب، غیبت و یاوه گویی و غیره به نگارش درآمده‌است.[۲۳]
عیون الاخبار الرضا
عیون اخبار الرضا کتابی است که نویسنده آن، ابن بابویه، معروف به شیخ صدوق، که در گورستان ابن بابویه در ری مدفون است، هر چیزی را که دربارهٔ آن امام روایت شده را کنار هم گرد آورده‌است. مناظرات دینی و احادیثی که از رضا نقل شده، چرایی انتخاب نام امام، همچنین روایات مربوط به مرگ و معجزاتی که در حرمش واقع شده از موضوعات این کتاب می‌باشد.[۱]
فقه الرضا
فقه الرضا یا فقه رضوی کتاب دیگری است که منتسب به امام رضا می‌باشد. این کتاب تا قرن دهم وقتی که محمدباقر مجلسی آن را معتبر اعلام کرد، ناشناخته بود. با این حال بیشتر علمای شیعه در اعتبار این کتاب تردید دارند.[۴]
نوشته‌های زیر نیز منتسب به آن امام است:
- آنچه به محمد بن سنان در پاسخ پرسش‌های وی درخصوص علل احکام شرعی نوشته‌است.
- عللی که فضل بن شاذان گوید آنها را از علی بن موسی رضا، یکی پس از دیگری، شنیده و جمع‌آوری کرده‌است و به علی بن محمد بن قتیبه نیشابوری اجازه روایت آنها را از وی از علی بن موسی رضا داده‌است.
- سه رساله که برای مأمون عباسی دربارهٔ اسلام و دستورهای دینی نوشته‌است. این سه رساله را صدوق در عیون اخبار الرضا با اسناد متصل ذکر کرده‌است.
ارتباط با صوفیان
معمولاً گفته می‌شود که معروف کرخی که از طریق امام رضا اسلام آورده بود، یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در سلسله‌های طلایی صوفیه می‌باشد. به عقیدهٔ هانری کوربن، گرچه در اواخر دوره صفویه، یک صوفی نعمت‌اللهی به نام معصوم علیشاه دکنی بوسیله رهبر معنوی اش، شیخ شاه علیرضا دکنی، از هند به ایران فرستاده شده بود و با خانواده اش در شیراز سکنی گزید تا سلسله نعمت‌اللهی را در ایران زنده کند، و اگر چه این سلسله صوفیه نامش را مدیون شاه نعمت‌الله ولی است، اما در اصل این سلسله از طریق معروف کرخی به امام هشتم شیعیان، علی بن موسی الرضا برمی گردد. اما همین امام رضا و پدرانش و فرزندانش هزار بار گفته که هر که دوست یا آشنایش صوفی باشد شیعه نیست و زمانی که حرف از صوفی می‌آید لعن نکند شیعه نیست و تنها فرقه از امت محمد رسول‌الله صل الله علیه و آله و سلم که به بهشت نمی‌رود صوفیان یا همان درویشان هستند[۲۸]
سخنان برگزیده
- دوست هر کسی عقلش می‌باشد و دشمنش جهلش.[۲۳]
- پرستش به زیادی نماز و روزه نیست، بلکه فراوانی تفکر در امر خداوند بلند مرتبه است.[۲۳]
- ایمان یک مرتبه از اسلام بالاتر است؛ خداترسی یک درجه از ایمان بالاتر است؛ و هیچ چیز کمتر از خداترسی در بین مردم توزیع نشده‌است.[۲۳]
- ایمان چهار رکن دارد: اعتماد به خدا، راضی بودن به حکم خداوند، تسلیم حکم خدا بودن و واگذاری کارها به خداوند.[۲۳]
- کسی که این پنج صفت را ندارد هیچ خیری از او برای دنیا یا آخرتت انتظار نداشته باش: کسی که اصالت خوبی ندارد، کسی که سخاوتمند نیست، کسی که خلق و خوی درستی ندارد، کسی که رفتارش درست نیست، کسی که خداترس نیست.[۲۳]
- کسی که سه سال از عمرش باقی‌مانده باشد و صله رحم به جا آورد، خداوند آن را به سی سال افزایش خواهد داد، و خداوند هر چه اراده کند انجام می‌دهد.[۲۳]
مرگ
حرم امام رضا در مشهد
مأمون گمان می‌کرد با انتصاب رضا به جانشینی اش، مشکل شیعه را حل خواهد کرد. اما پس از اینکه بالاخره توانست رضا را برای قبول جانشینی متقاعد کند، دید که شیعه محبوبیت بیشتری هم از قبل کسب کرده‌است. به‌علاوه حزب مخالفش در بغداد از اینکه می‌دیدند نه تنها مأمون رضا را به جانشینی اش انتصاب کرده، بلکه رنگ پرچم عباسیان را هم به سبز تغییر داده، عصبانی بودند. آنها نگران بودند که امپراتوری اسلامی از چنگشان رها شده به دست ایرانی‌ها بیفتد. این بود که در بغداد گرد هم جمع شده تا مأمون را از خلافت خلع کرده، با عمویش، ابراهیم بن مهدی، بیعت کنند.[۲] وقتی این خبر به خراسان رسید، رضا مأمون را نصیحت کرده تا او را از جانشینی خلع کند. مأمون اما در عوض تصمیم گرفت به بغداد برگشته و از حقش دفاع کند.[۲] با این حال وقتی مأمون و همراهانش به سرخس رسیدند، وزیر مأمون ترور شد و دو روز بعد وقتی به توس رسیدند، رضا مسموم شده از دنیا رفت. مأمون دستور داد او را در کنار مقبره پدرش هارون الرشید دفن کنند. مأمون در مراسم تشییع رضا بی تابی زیادی از خود نشان داد و دستور داد برای سه روز آنجا بمانند. به نوشتهٔ مدلانگ، مرگ نابهنگام هم وزیر و هم جانشین مأمون، که حضورشان درهای آشتی مأمون با حزب مخالف نیرومندش در بغداد را به رویش می‌بست، را می‌بایست به عنوان دلیلی بر این نظریه که مأمون در قتل آنها دستی داشته‌است، تلقی کرد.[۴][۲۳]
محمد بن جریر طبری هیچ اشاره‌ای به مسموم شدن علی بن موسی کرده‌است. طبری می‌نویسد: گویند: مأمون از سرخس برفت تا به طوس رسید. وقتی آنجا رسید چند روزی به نزد قبر پدرش بماند. مأمون بگفت تا او را به نزد قبر رشید به خاک کردند.[۲۹] مأمون در سال ۲۰۲ هجری «ام حبیب» دختر خویش را زن «علی بن موسی» و «ام‌الفضل» را زن محمد بن علی بن موسی (امام محمد تقی) کرد. بسیاری از علما و روحانیون شیعه و تاریخدان‌ها اعتقاد دارند که امام رضا توسط مأمون ملعون مسموم شده و واین اتفاق درست است ولی در شیعه بودن یا نبودن آن سخن زیاد است لیکن شهید مطهری نوشته او شیعه امامکش بود ولی روزی گفت مأمون پدرم هارون به من شیعه بودن را آموخته و خود شیعه بود همه از تعجب گفتند چگونه چنین چیزی ممکن است درحالیکه پدرت شیعیان را شکنجه و قبر امامان و اجساد آنان را تکه‌تکه کرد و چند امام را به شهادت رساند. گفت پدرم می‌دانست این امامان که دوازده تن اند و بعضی مرده‌اند و دو تن زنده یعنی علی بن موسی و محمد بن علی و بقیه هنوز به دنیا نیامده‌اند حق جانشینی رسول‌الله را دارند و تنها راه رستگاری پیروی از آنان است و آنان نورهای بهشت اند ولی پدرم هارون می‌خواست خود در جایگاه خلافت باشد.
سال‌شمار امامت امامان دوازده‌گانه شیعه
سال میلادی
سال میلادی
(۱) علی المرتضی، از ۶۳۲ تا ۶۶۱ (۲۹ سال)
(۲) حسن المجتبی، از ۶۶۱ تا ۶۷۰ (۹ سال)
(۳) حسین الشهید، از ۶۷۰ تا ۶۸۰ (۱۰ سال)
(۴) علی السجاد، از ۶۸۰ تا ۷۱۲ (۳۲ سال)
(۵) محمد الباقر، از ۷۱۲ تا ۷۳۲ (۲۰ سال)
(۶) جعفر الصادق، از ۷۳۲ تا ۷۶۵ (۳۳ سال)
(۷) موسی الکاظم، از ۷۶۵ تا ۷۹۹ (۳۴ سال)
(۸) علی الرضا، از ۷۹۹ تا ۸۱۷ (۱۸ سال)
(۹) محمد التقی، از ۸۱۷ تا ۸۳۵ (۱۸ سال)
(۱۰) علی النقی، از ۸۳۵ تا ۸۶۸ (۳۳ سال)
(۱۱) حسن العسکری، از ۸۶۷ تا ۸۷۴ (۷ سال)
(۱۲) حجت المهدی، از ۸۷۴ تا زمان حال (تاکنون ۱۱۴۵ سال)
- توضیحات
- این الگو بر مبنای اندیشهٔ شیعه است.
- در اندیشهٔ شیعی دورهٔ امامت و خلافت الهی علی بن ابی‌طالب از درگذشت پیامبر اسلام آغاز شده‌است. دورهٔ زمامداری وی بر مسلمین پس از کشته‌شدن عثمان بن عفان آغاز شد.
- آغاز امامت هر امام مصادف با درگذشت امام پیشین است.
- دورهٔ امامت حجت بن حسن از لحظهٔ درگذشت امام پیشین خود آغاز شده‌است و چون به عقیدهٔ شیعیان دوازده امامی وی زنده و از نظرها پنهان است، بنابراین امامت حجت بن حسن تا زمان ظهور وی و پس از آن تا زمان ازدنیارفتن او ادامه دارد.
- مقیاس نمودار در ردیف نخست با مقیاس ردیف دوم (مرتبط با حجت المهدی) یکسان نیست.
جستارهای وابسته
- ابراهیم بن موسی کاظم
- صحیفه رضویه
منابع
- علی الرضا در دانشنامه ایرانیکا
- پرتوی از سیره و سیمای رضا
- مجله کوثر، شماره (۶۲)
پانوشت‌ها
↑ ۱٫۰۱٫۱۱٫۲۱٫۳۱٫۴ Tabåatabåa'åi, Muhammad Husayn (1981). A Shi'ite Anthology. Selected and with a Foreword by Muhammad Husayn Tabataba'i; Translated with Explanatory Notes by William Chittick; Under the Direction of and with an Introduction by Hossein Nasr. State University of New York Press. pp. 49–50 & 138–139. ISBN 978-0-585-07818-2..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
↑ ۲٫۰۲٫۱۲٫۲۲٫۳۲٫۴ Donaldson, Dwight M. (1933). The Shi'ite Religion: A History of Islam in Persia and Irak. BURLEIGH PRESS. pp. 161–170.
↑ «خبر فارسی». بازبینی‌شده در ۲۳/۰۱/۲۰۱۲.
↑ ۴٫۰۴٫۱۴٫۲۴٫۳۴٫۴۴٫۵۴٫۶۴٫۷۴٫۸ W. Madelung (1 August 2011). "ALĪ AL-REŻĀ, the eighth Imam of the Emāmī Shiʿites". Iranicaonline.org. Retrieved 18 June 2014.
↑ Jaffer, Masuma (2003). Lady Fatima Masuma (a) of Qum (first ed.). Qum: Jami‘at al-Zahra - Islamic Seminary for Women.
↑ Rizvi, Sayyid Saeed Ahktar (1988). Slavery, from Islamic & Christian perspectives (2nd (rev.) ed. , 1988. ed.). Richmond, B.C.: Vancouver Islamic Educational Foundation. ISBN 0-920675-07-7.
↑ ۷٫۰۷٫۱۷٫۲ Tabatabaei, Sayyid Mohammad Hosayn (1975). Shi'ite Islam. Translated by Sayyid Hossein Nasr. State University of New York Press. pp. 68–69&76. ISBN 0-87395-390-8.
↑ Al-Tabrizi, Al-Mirza Jawad. A Concise Treatise of Authentic Traditions Regarding the Right to Divine Leadership (Imamate) of the Twelve Imams (به Persian). The Sun Behind The Clouds Publications. Retrieved September 2014. Check date values in:|accessdate=(help); External link in|publisher=(help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
↑ Al-Kulayni Arazi, Sheikh Abu Jafar Muhammad Ibn Yaqub Ibn Isha. Al Kafi.
↑ Tabarsi, Fazl ibn Hassan. Elam al-Vora Be-A'lam al-Hoda. Vol. 2. p. 50.
↑ Al-Qurashi, Baqir Shareef. The Life of Imam ‘Ali al-Hadi, Study and Analysis. Abdullah al-Shahin. Qum: Ansariyan Publications. Retrieved 25 September 2014.
↑ Shabbar, S.M.R. Story of the Holy Ka’aba. Muhammadi Trust of Great Britain Category:. Retrieved 25 September 2014.
↑ http://rch.ac.ir/article/Details/13362
↑ Sykes, Sir Percy (27 September 2013). A History Of Persia. Routledge. pp. 2–. ISBN 978-1-136-52597-1.
↑ Dungersi, Mohammed Raza (1996). A Brief Biography of Imam Ali bin Musa (a.s.): al-Ridha. Bilal Muslim Mission of Tanzania. pp. 6–. ISBN 978-9976-956-94-8.
↑ Tabatabaei, Sayyid Mohammad Hosayn (1975). Shi'ite Islam. Translated by Sayyid Hossein Nasr. State University of New York Press. ISBN 0-87395-390-8.
↑ Khaldūn, Ibn (1958). The Muqaddimah: an introduction to history ; in three volumes. Princeton University Press. ISBN 0-691-09797-6.
↑ ۱۸٫۰۱۸٫۱ Bobrick, Benson (14 August 2012). The Caliph's Splendor: Islam and the West in the Golden Age of Baghdad. Simon and Schuster. pp. 205–. ISBN 978-1-4165-6806-3.
↑ Esposito, John L. (27 December 1999). The Oxford History of Islam. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-988041-6.
↑ Meri, Josef W.; Bacharach, Jere L. (2006). Medieval Islamic Civilization: A-K, index. Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-96691-7.
↑ Fadlallah, Muhammad Jawad. Imam ar-Ridha’, A Historical and Biographical Research. Retrieved 25 September 2014.
↑ ۲۲٫۰۲۲٫۱ Al-Saduq, Al-Shaykh (2006). UYUN AKHBAR AL-REZA The Source of Traditions on Imam Reza (a.s.) (Vol. 2) (first ed.). Qom: Ansariyan Publications. p. 520.
↑ ۲۳٫۰۲۳٫۱۲۳٫۲۲۳٫۳۲۳٫۴۲۳٫۵۲۳٫۶۲۳٫۷۲۳٫۸۲۳٫۹ al-Qarashi, Bāqir Sharif. The life of Imām 'Ali Bin Mūsā al-Ridā. Translated by Jāsim al-Rasheed.
↑ http://lib.eshia.ir/27483/1/233
↑ امام رضا(ع)؛ محبوب مسلمانان جهان (آفتاب)
↑ الذهب تلاشی برای شناخت تاریخ مقدس در تشیع (تبیان)
↑ Muhammad Jawad Fadlallah. Imam ar-Ridha’, A Historical and Biographical Research. Al-islam.org. Yasin T. Al-Jibouri. Retrieved 18 June 2014.
↑ Corbin, Henry (2001). The History of Islamic Philosophy. Translated by Liadain Sherrard with the assistance of Philip Sherrard. London and New York: Kegan Paul International. pp. 308, 314.
↑ محمد بن جریر طبری (۱۳۸۰). تاریخ طبری جلد سیزدهم ابوالقاسم پاینده. اساطیر..mw-parser-output cite.citationfont-style:inherit.mw-parser-output qquotes:"""""""'""'".mw-parser-output code.cs1-codecolor:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit.mw-parser-output .cs1-lock-free abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-lock-subscription abackground:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registrationcolor:#555.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration spanborder-bottom:1px dotted;cursor:help.mw-parser-output .cs1-hidden-errordisplay:none;font-size:100%.mw-parser-output .cs1-visible-errorfont-size:100%.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-formatfont-size:95%.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-leftpadding-left:0.2em.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-rightpadding-right:0.2em
پیوند به بیرون
 | مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به علی بن موسی الرضا در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- باب‌الرضا(ع)؛ وبگاه آستان قدس رضوی
- پخش زنده حرم رضا
شیعه | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| اصول |
|  | |||
| فروع |
| ||||
| عقاید برجسته |
| ||||
| چهارده معصوم |
| ||||
| صحابه |
| ||||
| علما |
| ||||
| رویدادها |
| ||||
آیات و روایات |
| ||||
ادعیه و مناسک |
| ||||
| کتاب‌ها |
| ||||
| مکان‌های مقدس |
| ||||
| روزهای مقدس |
| ||||
| شاخه‌ها | دوازده‌امامی (اثنی‌عشری) • اسماعیلیان • زیدیه • غلات شيعه | ||||
| منابع اجتهاد |
| ||||
| وابسته |
| ||||
شاگردان برجسته امامان شیعه | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|  | |||||||||||||||||||||||||
ردهها:
- الگو:اسلام
- تشیع
- امام رضا
- امامان دوازده‌گانه
- امامان زیدیه
- امامان سده ۸ (میلادی)
- امامان سده ۹ (میلادی)
- امامان شیعه کشتهشده
- امامان شیعه
- اهالی مدینه
- جنگ بین امین و مأمون
- چهارده معصوم
- خاندان موسوی
- خانواده محمد
- درگذشتگان ۲۰۳ (قمری)
- درگذشتگان ۸۱۸ (میلادی)
- زادگان ۱۴۸ (قمری)
- زادگان ۷۶۵ (میلادی)
- فرزندان موسی کاظم
- کشته‌شدگان در اثر مسمومیت
- هاشمیتباران در ایران
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"1.324","walltime":"1.518","ppvisitednodes":"value":8322,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":947920,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":10734,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":13,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":1,"limit":20,"unstrip-size":"value":74668,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 975.766 1 -total"," 41.53% 405.214 1 الگو:پانویس"," 26.15% 255.148 7 الگو:Navbox"," 22.42% 218.813 22 الگو:Cite_book"," 16.21% 158.177 61 الگو:Chart"," 13.11% 127.913 1 الگو:شجره‌نامه_حسن_بن_علی"," 9.41% 91.775 2 الگو:Infobox"," 8.43% 82.231 1 الگو:شجره‌نامه_حسین_بن_علی"," 7.79% 76.054 1 الگو:جعبه_اطلاعات_امام_شیعه"," 7.67% 74.819 1 الگو:یادکرد_کتاب"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.472","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":8179438,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1275","timestamp":"20190409213350","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u0639u0644u06cc u0628u0646 u0645u0648u0633u06cc u0627u0644u0631u0636u0627","url":"https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D8%A7","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q25105","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q25105","author":"@type":"Organization","name":"u0645u0634u0627u0631u06a9u062au200cu06a9u0646u0646u062fu06afu0627u0646 u067eu0631u0648u0698u0647u0654 u0648u06ccu06a9u06ccu200cu0645u062fu06ccu0627","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2005-10-27T21:13:56Z","dateModified":"2019-04-08T15:32:15Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8c/AliRezaSVG.svg","headline":"u0627u0645u0627u0645 u0647u0634u062au0645 u0634u06ccu0639u06ccu0627u0646 u062cu0639u0641u0631u06cc"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":119,"wgHostname":"mw1325"););
