فر کیانی محتویات ریشه‌شناسی تاریخچه نگارخانه منابع منوی ناوبریدانشنامهٔ ایرانیکا سرواژهٔ FRAVAŠIFaravahar study and articlesوو
مجسمه‌سازی در ایرانهنر گچبری در ایرانهنر مفهومی در ایرانبزرگ‌زاده اشکانیپیکره شاپور یکمتندیس نبرد گرشاسب با اژدهاتندیس خسرو پرویزتندیس مصری داریوش بزرگسردیس بانوی اشکانیسردیس آتوسامجسمه فردوسیمجسمه نادرشاهانوشیروان دادگربانوی عدالتتندیس هماشیر سنگیغار شاپورچوپان نی‌زنبابا داوود عنبرانباغ تندیستندیس‌های فردوسیتندیس کوروش بزرگ در پارک المپیک سیدنیچهارطاقی دانشمند ایرانیتندیس ناپیرآسوفاخته لاجوردیگاو نشستهگاو دوسرشاخ نعمت
نمادهای زرتشتینمادهای ملی ایران
خورشید بالدارمصرسوریهآشوراهورامزداپیامبر زرتشتپیامبر زرتشتفرترکهدرفش کاویانیمزدیسناعلیرضا شاهپور شهبازیباستان‌شناسراهنمای مستند تخت جمشیدپارسی باستاناوستاییپارسی میانهبین‌النهرینیآشور (ایزد)جی.ام. اونوالاپارسیانتخت جمشیدایراک تاراپوروالااهورامزدارضاشاهنشان‌واره (لوگو)باشگاه فوتبال پرسپولیسانقلاب اسلامی ۱۳۵۷هخامنشیFaravahar study and articles
فر کیانی
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
طرح فر کیانی زرکوب
سکه وادفَرَداد یکم فرترکه پارسه مربوط به سده ۳۰۰ پیش از میلاد مسیح. فر کیانی بر روی آتشکده زرتشت نمایان است
نماد فر کیانی کنده‌کاری شده در تخت جمشید پارس
نماد ملی تخت پادشاهی ایران. این نماد پس از شکست پادشاهی ساسانی از اعراب، در سنگ‌نبشته‌ای بکار نرفت.
کنده کاری نماد فر کیانی داریوش هخامنشی در بیستون، کرمانشاه
فر کیانی بیستون و کنده‌کاری خط میخی در کرمانشاه به سال ۵۲۰ پیش از میلاد مسیح
نماد فر کیانی (که اشتباهاً به نماد فَرَوَهر مشهور است)[۱] نشان پیکر بالداری است. این پیکر در دیدگاه بعضی باستان‌شناسان و ایران‌شناسان به اشتباه نماد اهورامزدا معرفی شده‌است. نماد خورشید بالدار در فرهنگ خاورمیانه و در تمدن مصر، سوریه، و آشور تاریخی طولانی دارد و نماد فر کیانی اقتباسی از آن است. نامیدن این نماد به عنوان نماد فَرَوَهَر به قرن نوزدهم میلادی برمی‌گردد و مدرکی دال بر این که این نماد وابسته به دین زرتشتی باشد وجود ندارد. دانشمندان همواره در مورد نماد فر کیانی اختلاف نظر داشته‌اند. بعضی انگشت‌شمار از نوشته‌های علمی، این نماد را اهورامزدا می‌دانند که اشتباه به نظر می‌رسد. زیرا اهورامزدا نه مذکر است و نه مؤنث. دراصل خداوند موجود زمینی نیست که جنسیت داشته باشد. مدرکی دال بر این‌که تصویر پیامبر زرتشت باشد هم وجود ندارد.[۲] از آنجایی که پیامبر زرتشت پارچه‌ای به سر می‌بسته و تاج پادشاهی بر سر نداشت این احتمال کمرنگ می‌شود. زیرا پیکری که در میان بالهای شاهین مشاهده می‌شود، تاج پادشاهی بر سر دارد؛ بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که این پیکر، پیامبر زرتشت نیست. بسیاری دیگر آن را نماد فر پادشاهی می‌دانند که مستند و معقول است. تصویر انسان در میان بالهای شاهین، هویت بخصوصی ندارد و به تمام پادشاهان ایران اطلاق می‌شود که این نماد را برای بیان هویت ایرانی خود بکار برده و در سنگ‌نبشته‌ها کنده‌کاری کرده‌اند؛ بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که این پیکر، درواقع نماد فر پادشاهی ایران است. اما زرتشتیان زمان هخامنشی این نماد را بر بالای آتشکده‌های خود نصب می‌کردند و آن را مقدس و نماد نژاد خود می‌دانستند. در سکه‌ی یافت شده مربوط به پیش از دوره اشکانیان و سده سوم پیش از میلاد مسیح، وادفَرَداد یکم، فرترکه پارس درحالی در مقابل آتشکده زرتشتی و درفش کاویانی درحال نیایش است که در بالای آتشکده، نماد فر کیانی به وضوح مشخص است. ولی درمجموع بنا بر سکه‌های یافته شده و کتیبه‌های باستانی پیش از اسلام، قطعی است که فر کیانی نماد هویت ایرانی بوده و در طرف مقابل دارِ مهر (جام آتش) بعنوان نماد مزدیسنا محسوب می‌شده است.
علیرضا شاهپور شهبازی باستان‌شناس ایرانی در کتاب راهنمای مستند تخت جمشید این نماد را فر کیانی (شکوه خسروانی) معرفی می‌کند و نام فَرَوَهَر را نامی غلط برمی‌شمرد که به اشتباه رایج شده‌است.[۱]
محتویات
۱ ریشه‌شناسی
۲ تاریخچه
۳ نگارخانه
۴ منابع
ریشه‌شناسی
هارولد بیلی، زبان‌شناسی زبان‌های ایرانی ریشهٔ این واژه را از ریشهٔ ایرانی var- (پوشش، محافظت) و fra- (پس راندن) می‌داند و معنی اصلی اولیه واژهٔ فروهر را «دلاوریِ حفاظت‌کننده» عنوان می‌کند.[۳]
این واژه به ترتیب قدمت، در زبان پارسی باستان فْـرَوَرتی (
(؟) fravarti)، در زبان اوستایی فْـرَوَشی (fravashi)، و در پارسی میانه (زبان پهلوی) فْـرَوَهْـر (fravahr) خوانده می‌شود.
در پارسی میانه شکل‌های دیگر این واژه به این‌صورت کاربرد داشته‌است:[۳]
- fraward, frawahr, frōhar, frawaš, frawaxš
تاریخچه
نماد فر کیانی در آتشکده یزد
نخستین نماد فر کیانی، احتمالاً منشأ بین‌النهرینی داشته که با نماد مصری آشور (ایزد) باستان درهم آمیخته‌است. هنر آشوری هم این نماد بالدار را با «حمایت الهی» شاه و مردم مرتبط می‌داند. این نماد هم با پیکر انسانی و هم بدون پیکر انسانی دیده می‌شود. بدون پیکر انسانی، نماد خورشید و با پیکر انسانی، نماد آشور، ایزد آشوریان است و در بسیاری از کنده‌کاری‌ها و مُهرها به چشم می‌خورد.[۴]
در ایران تا اوایل قرن بیستم، نماد فر کیانی تنها یک اثر باستانی به‌شمار می‌آمد. در سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰ میلادی، دانشمندی زرتشتی به نام جی.ام. اونوالا در مقاله‌های خود، فروهر را نماد «فره‌وشی» یعنی روح نگارندهٔ تعالیم زرتشتی معرفی کرد. با انتشار این مقاله‌ها، زرتشتیان هندی یا پارسیان آن را از میراث باستانی ایرانی‌شان قلمداد کردند و استفاده از پیکر بالدار تخت جمشید، به دلیل اهمیت مذهبی و ملّی، به عنوان نماد زرتشت آغاز شد. در سال ۱۹۲۸ میلادی، دانشمند اوستاشناس هندی، ایراک تاراپوروالا، مقاله‌ای منتشر کرد، مبنی بر این‌که پیکر بالدار، اهورامزدا یا فره‌وشی نیست، بلکه «خورنه» (فرّ پادشاهی) است. در نخستین دهه‌های قرن بیستم، نگارهٔ فروهر وارد آتشکده‌ها، زیورآلات و نشان انتشاراتی زرتشتی شد و بعد از قرن‌ها، اعتقاد باستانی زرتشتی و نماد استانداردی یافت.[۵]
نگارخانه
نماد فر کیانی کنده‌کاری شده در تخت‌جمشید فارس.
نسخه اصل نماد فر کیانی، کشف شده از شوش، خوزستان.
نماد فر کیانی سردر آتشکده زرتشتیان در یزد
بانک ملی ایران در سال ۱۹۴۶ میلادی (۱۳۲۴ خورشیدی) در دوره رضاشاه
نشان‌واره (لوگو) باشگاه فوتبال پرسپولیس پیش از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷
نشان دربار شاهنشاهی ایران با نماد فر کیانی پیش از انقلاب اسلامی ۵۷.
نقاشی شده توسط یهودیان در کتاب دانشنامه یهودی پیش از اسلام.
فر کیانی به رنگ مشکی
سردر یک آتشکده زرتشتی در یزد ایران
فر کیانی، نشان شاهنشاهی هخامنشی
منابع
↑ ۱٫۰۱٫۱ علیرضا شاهپور شهبازی. راهنمای مستند تخت جمشید. بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد. چاپ ۱۳۸۴. تهران: انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی، ۱۳۸۴. 187. شابک ۴-۶-۹۱۹۶۰-۹۶۴.
↑ زرین پوش، فرزانه. فروهر نگارهٔ بالدار زرتشتیان. . مجلهٔ رشد آموزش تاریخ، ش. ۲۰ (پاییز ۱۳۸۴): ۲۱–۲۲.
↑ ۳٫۰۳٫۱ دانشنامهٔ ایرانیکا سرواژهٔ FRAVAŠI
↑ زرین پوش، فرزانه. فروهر نگارهٔ بالدار زرتشتیان. . مجلهٔ رشد آموزش تاریخ، ش. ۲۰ (پاییز ۱۳۸۴): ۲۱.
↑ زرین پوش، فرزانه. فروهر نگارهٔ بالدار زرتشتیان. . مجلهٔ رشد آموزش تاریخ، ش. ۲۰ (پاییز ۱۳۸۴): ۲۲.
Faravahar study and articles
 | در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فر کیانی موجود است. |
مَزدَیَسنا (دین زرتشت) | |
|---|---|
| تاریخ | زرتشت • گشتاسب • پارسیان هند • زرتشتیان ایران • دبیرستان فیروز بهرام • دبیرستان انوشیروان دادگر • مزدیسنا در نیشابور |
| مفاهیم |  |
| نیروهای شر | اهریمن • انگره مینیو • دیو • دروج • اپوش • جهی • اکومن • دیو آز • ایندرا • اشموغ • استویداد • پریمتی • دیوهای کماله • ساوول • ترومت • اودگ‌دیو • ورن‌دیو • چشمک‌دیو • پنی‌دیو • میتوخت • ویزرش‌دیو • ناگهیس |
| افراد مهم | گشتاسب‌شاه • کرتیر • تنسر • پاول پارسی • فهرست موبدان • آذرباد مهراسپندان • بابک خرمدین • فرهنگِ مِهر • جاماسپ • دستور داراب پالن • دستور دهالا • پشوتن‌جی دوسابایی مارکار • مزدک • ارداویراف • زرتشت بهرام پژدو • مازیار • اردشیر بابکان • شاپور دوم • انوشیروان • ارباب کیخسرو • بهرام گور آنکلساریا • مانکجی لیمجی هاتریا • ماهداد • زوبین مهتا • جمشیدجی نوشروانجی تاتا • مهربابا • رستم شهزادی • جهانگیر اوشیدری • رستم گیو • اسفندیار یگانگی • اردشیر یگانگی • فرنگیس یگانگی • میرزا سروش لهراسب • بوذرجمهر مهر |
| آیین‌ها و مکان‌های مقدس | نماز • جشن‌ها • خویدوده • گاهنبار • سدره‌پوشی • آیین‌های طهارت • درون • برسم • کستی • ور • گاهشماری زرتشتی • کعبه زرتشت • آتشکده‌ها • استودان • برج خاموشان • چک‌چک • پیوکانی • زادروز زرتشت • درگذشت زرتشت • زایش زرتشت • بدرود با گذشتگان • سی‌روزه • ارج‌گذاری به روان جاویدان • نیایشگاه آدریان • آتشکده نوبهار • آتشکده کرکویه • آتشکده آذر برزین‌مهر • آتشکده آذرفرنبغ • آتشکده آذرگشنسب • آفرینگان • برشنوم • موسیقی زرتشتی • بردگوری • کوشک ورجاوند • آتشکده یزد • دریاچه فرزدان |
| نوشته‌های دینی | اَوستا • گاهان • هفت هات • خرده‌اوستا • بندهشن • دینکرد • زادسپرم • شایست نشایست • زند • پازند • مینوی خرد • ارداویراف‌نامه • ویرازگان • دادستان دینی • آفرینگان • یشت • ماتیکان گجستک ابالیش • ادبیات پهلوی • دبستان‌المذاهب • دینکردنامه |
| اوستاشناسان | اوستاشناسی • ابراهیم پورداوود • مری بویس • گلدنر • دارمستتر • دالا • اشپیگل • بنونیست • انکتیل دوپرون • ویندیشمن • هارله • هوگ • پی‌یر لکوک • گراردو نیولی • جلیل دوست‌خواه • رشید شهمردان |
| مکان‌های اساطیری | فراخ‌کرت • مازندران • هرابرزیتی • رود دایتی • ایریانم وَئِجه • چیچست • آذربایجان • سیستان • دریاچه هامون • نیشابور • دماوند • کنگ‌دژ • چک‌چک • سوور |
| شخصیت‌ها | لهراسب • گشتاسب‌شاه • جاماسب • فرشوشتر • مشی و مشیانه • آرش شواتیر • فراهیم • ویونگهان • تهمورث • هوشنگ • ییمه • اسفندیار • پشوتن • بندو • گرهمه • ارجاسب • توربراتور • زریر • آبتین (آتبین) • پوروچیستا • اردت فذری |
| جانوران مرتبط | خرفستر • گاو سریشوک • سیمرغ • خر سه پا • اژدها • چلپاسه • کمک • کرشفت • چمروش |
| اشیا مرتبط | مارغن • کستی |
مجسمه‌سازی در ایران | ||
|---|---|---|
| هنرهای تجسمی |
|  |
| مجسمه‌سازان |
| |
| مجسمه‌ها |
| |
| سنگ‌نگاره‌ها |
| |
| مرتبط با ایران |
| |
| جستارهای وابسته |
| |
| ||
رده 
الگو 
درگاهردهها:
- نمادهای زرتشتی
- نمادهای ملی ایران
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.384","walltime":"0.511","ppvisitednodes":"value":5234,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":109374,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":17231,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":14,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":6,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":16307,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":1,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 354.555 1 -total"," 47.72% 169.207 1 الگو:پانویس"," 43.06% 152.663 4 الگو:یادکرد"," 40.45% 143.410 4 الگو:یادکرد/هسته"," 19.43% 68.878 1 الگو:آیین_زرتشتی"," 19.02% 67.453 2 الگو:Navbox"," 17.48% 61.988 1 الگو:جعبه_گشتن"," 14.92% 52.914 1 الگو:ویکی‌انبار-رده"," 12.46% 44.160 26 الگو:عدد_به"," 11.78% 41.749 1 الگو:انبار"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.047","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":1759276,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1280","timestamp":"20190304233935","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u0641u0631 u06a9u06ccu0627u0646u06cc","url":"https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1_%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q161942","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q161942","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2006-01-15T16:22:14Z","dateModified":"2019-03-04T23:39:35Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/Farre_Kiy%C7%8Eni_Gold_plated.jpg"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":158,"wgHostname":"mw1333"););
